Τα σχολεία πρωτοστατούν στις τέχνες, το εκπαιδευτικό σύστημα μένει ακόμη πίσω...Γιατί;

Η ΤΕΧΝΗ ΕΙΝΑΙ Η ΒΑΣΗ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Έχει επανειλημμένα τονισθεί από κορυφαίους παιδαγωγούς και είναι πια διεθνώς αναγνωρισμένο, ότι ο αποκλειστικά νοοκρατικός προσανατολισμός της γενικής παιδείας αφήνει ανεξέλεγκτες ορισμένες πλευρές του αναπτυσσόμενου ανθρώπου, όπως είναι η φαντασία, η δημιουργικότητα, η αισθητική ευαισθησία.

Για να πληρωθεί το κενό αυτό και να έρχονται τα παιδιά σε επαφή με τις αισθητικές μορφές, με τον κόσμο των Μουσών, εφαρμόζουν διάφορα κράτη, σε μεγαλύτερη ή μικρότερη κλίμακα, ένα πρόγραμμα που περιλαμβάνει επισκέψεις σε μουσεία, παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων και συναυλιών, ανάλυση έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας κ.αλ. Τα παιδιά όμως είναι τις περισσότερες φορές απροετοίμαστα και δεν έχουν ανεπτυγμένη την απαιτούμενη δεκτικότητα για να αφομοιώσουν αυτά τα ερεθίσματα και έτσι η όλη προσπάθεια μένει ατελέσφορη.

Μόνο αν δώσουμε στο παιδί τα μέσα να αυτενεργεί, να συμμετέχει έμπρακτα και βιωματικά σε διαδικασίες που αφορούν τον κόσμο των μουσών θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε ένα αντιστάθμισμα στη μονόπλευρη γνωσεοκρατική παιδεία και μια βάση για μια γενικότερη ολοκληρωμένη καλλιέργεια.

Υπάρχουν βέβαια σκόρπια παραδείγματα τέτοιων προσπαθειών (παιδικές χορωδίες, παιδικά θέατρα, παιδική ζωγραφική κ.αλ), εκδηλώσεις όπως το πολύ αξιοσημείωτο «Συνέδριο Θεατρικής Παιδείας» που έγινε το 1983 στους Δελφούς, αλλά το θέμα δεν έχει αντιμετωπισθεί σαν βασικό πρόβλημα. Δηλαδή, δεν έχει ξεκαθαρισθεί τι αυριανούς ανθρώπους επιζητεί να δημιουργήσει η παιδεία, άτομα προσανατολισμένα μόνο χρησιμοθηρικά, που θα ζουν συμβιβασμένα σε μια αποχαυνωτική απάνθρωπη καταναλωτική κοινωνία, ή ολοκληρωμένους ανθρώπους με ευαισθησία για τις αισθητικές μορφές, γι’ αυτά που τρέφουν την ψυχή και προσφέρουν μια άλλη ποιότητα ζωής. Αν θέλουμε το δεύτερο, δεν πρέπει να βλέπουμε το παιδί σαν άδειο σακί που οφείλουμε να το γεμίσουμε με γνώσεις, αλλά σαν ένα σωματικό, πνευματικό, ψυχικό σύνολο που ζητάει τη σύμμετρη και ολοκληρωμένη ανάπτυξή του.

Για να το πετύχουμε αυτό, θα έπρεπε από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού να δώσουμε σε ό, τι έχει σχέση με τις Μούσες (μουσική,  χορό, ζωγραφική, γλυπτική, ποίηση, θέατρο) ίδια βαρύτητα με τα μαθήματα γνώσης, με πυξίδα πάντα την αυτενέργεια του παιδιού, την καλλιέργεια της φαντασίας, της δημιουργικότητάς του. Και θα έπρεπε ακόμα να συνεχίζεται μια τέτοια παιδεία, παράλληλα με τη γνωσεολογική, σε όλη τη μέση εκπαίδευση.

Πολλοί αναγνώστες θα σκεφθούν τι ουτοπίες είναι αυτές. Σε μια εποχή που η τεχνολογία προχωρεί τόσο ταχύρρυθμα, που κάθε χώρα έχει ανάγκη από στρατιές επιστημόνων και τεχνοκρατών για να συμβαδίσει με τα διεθνή στάνταρντ, έχουν τα παιδιά καιρό για τέτοια περιττά πράγματα;

Απαντώ ακριβώς επειδή η τεχνολογία εξελίσσεται τόσο ιλλιγγιωδώς και τείνει να μας κατακυριεύσει και να μας αλλοτριώσει εντελώς. Πρέπει να βρούμε ένα αντίδοτο.

Έχω υπόψη μου μελέτες που έγιναν τελευταία στη Γερμανία και Αυστρία που βεβαιώνουν ότι τα παιδιά δημοτικών σχολείων, στα οποία προσφέρθηκε μια συστηματική ‘μουσική’ παιδεία (με την έννοια που δώσαμε στον όρο παραπάνω) είχαν ανώτερη βαθμολογία στα τεστ αντίληψης, ικανότητας συγκέντρωσης, ζωτικότητας και κοινωνικότητας και ακόμα παρουσίαζαν λιγότερα συμπλέγματα και νευρώσεις από τα παιδιά των τάξεων που χρησίμευαν για παραβολή. Και το σπουδαιότερο, είχαν βρει έναν τρόπο να εκτονώνουν την έμφυτη επιθετικότητά τους, που η σημερινή ζωή, αντί να την καταστέλλει, την τροφοδοτεί, και να την μεταβάλλουν σε δημιουργική δράση.

Σε αυτό το τελευταίο θα έπρεπε να σταθούμε. Θυμίζω τα θλιβερά γεγονότα που ζήσαμε τα τελευταία χρόνια. Είδαμε ομάδες ανθρώπων στα γήπεδα ποδοσφαίρου να εξαπολύουν πράξεις βάρβαρης βίας εναντίον αγνώστων τους, που απλώς είχαν άλλο είδωλο από το δικό τους. Κι αν λάβουμε υπόψη τα άλλα κοινωνικά αίτια που μπορεί να συμβάλλουν σε τέτοια φαινόμενα, δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε ότι, αν οι άνθρωποι αυτοί είχαν μάθει από παιδιά πως υπάρχει κάτι στη ζωή που αξίζει να μας ενθουσιάζει πιο πολύ από το αν θα νικήσει η ομάδα μας, αν είχαν γευτεί μιαν αληθινή ψυχική τροφή, δεν θα έφταναν ποτέ σε τέτοιες αποτρόπαιες πράξεις βίας. Η μονόπλευρα αναπτυγμένη προσωπικότητά τους και η ατροφία μιας σημαντικής πλευράς του ανθρώπινου είναι εκβαρβάρωσε την ψυχή τους και τους έσπρωξε να εκτονώσουν την επιθετικότητά τους με την τυφλή βία.

Εξαιρετικά σημαντικό για την αντιμετώπιση του προβλήματος που μας απασχολεί εδώ είναι το έργο του Herbert Read  “Education through art” (3^η έκδοση, Λονδίνο 1956) που αρχίζει με τις εξής φράσεις : « Η θέση που υποστηρίζω στο βιβλίο αυτό δεν είναι καινούργια. Την πρωτοδιατύπωσε πριν δυόμισι χιλιάδες χρόνια ο Πλάτων. Εγώ θα προσπαθήσω μόνο να εκφράσω την άποψη του Πλάτωνα για το τι ρόλο θα πρέπει να παίζει η Τέχνη στην Παιδεία έτσι, ώστε να γίνει άμεσα κατανοητή για τις σημερινές ανάγκες και εφαρμόσιμη στις σημερινές συνθήκες. Η θέση είναι: «Η Τέχνη θα έπρεπε να είναι η βάση της Παιδείας».

Ας μου επιτραπεί τελειώνοντας να φέρω ένα παράδειγμα από τη φύση. Αν ένα αρχικά γόνιμο έδαφος δεν καλλιεργηθεί και μείνει εκτεθειμένο σε βροχές και ανέμους, παρασύρεται το χώμα, επέρχεται η διάβρωση και δημιουργείται βράχος, όπου δύσκολα πια φυτρώνει κάτι. Έτσι, αν αφεθεί ακαλλιέργητη η ψυχή του μικρού παιδιού, αν δεν της δοθεί  η σωστή τροφή, η τροφή που θα το κάνει ευαίσθητο στο Ωραίο και το Αληθινό, αργότερα η ψυχή αυτή χάνει τη δεκτικότητά της. «Διαβρώνεται, καταντάει άγονη γη, εκβαρβαρώνεται».

Δ. Παπαθεοδώρου

Διαβάστε παράλληλα την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που προτείνεται στη Φινλανδία

Ερωτήσεις

1.       Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε μορφή ενημέρωσης των συμμαθητών σας και ως αφορμή για τη συζήτηση που θα ακολουθήσει με θέμα « τέχνη και εκπαίδευση».(όριο λέξεων 90-110)

2.      Πως εξασφαλίζεται η συνοχή του κειμένου μεταξύ της δεύτερης και τρίτης παραγράφου.

3.      Ποιοι τρόποι πειθούς χρησιμοποιούνται στο κείμενο; Να δώσετε ένα παράδειγμα για τον καθένα.

4.      Να αναγνωρίσετε τη συλλογιστική πορεία της τελευταίας παραγράφου.

5.      Να ετυμολογήσετε τις παρακάτω λέξεις: προσανατολισμός, αντιστάθμισμα, συμβαδίσει, εκβαρβαρώνεται.

6.      Κατά την άποψη της συγγραφέα, η καλλιτεχνική παιδεία μπορεί να περιορίσει τη βίαιη συμπεριφορά. Πως τεκμηριώνεται στο κείμενο; Να αναπτύξετε την άποψη της συγγραφέα με παράγραφο αιτιολόγησης και παραδειγμάτων. (όριο λέξεων 100-120)

7.      Να εκφράσετε σε άρθρο 500-600 λέξεων τις απόψεις σας για τη συμβολή της τέχνης στην ψυχική και πνευματική ανάπτυξη  του νέου και να προτείνετε τρόπους με τους οποίος να   αξιοποιείται η τέχνη στο σχολείο.