Κυριακή 16 Φεβρουαρίου 2014

ΕΡΓΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝ

«Hell as» στο Παρίσι, για την Ελλάδα που δεν είναι το «μαύρο πρόβατο» της Ευρώπης

«Hell as» στο Παρίσι, για την Ελλάδα που δεν είναι το «μαύρο πρόβατο» της Ευρώπης
«Hell As». Διαβάζεται Ελλάς, ή «κόλαση όπως» στα αγγλικά, ή «αλίμονο» στα γαλλικά. Η λέξη εμφανίστηκε στην πρόσφατη ταινία του Ζαν Λικ Γκοντάρ «Film Socialisme» και τώρα, χρησιμοποιείται στον τίτλο της έκθεσης «Hell As Pavillon», που εγκαινιάζεται την Δευτέρα, 25/2, στο περίφημο Palais de Tokyo, στο Παρίσι.
Έλληνες δημιουργοί, διαφορετικών τάσεων, γενεών, τεχνοτροπιών και εκφραστικών μέσων, συνθέτουν ένα παράδοξο «μωσαϊκό» ελληνικής τέχνης, κάτω από τη διακοπτόμενη γραφή της λέξης που δημιουργεί λογοπαίγνια και παραπέμπει στην πρόσφατη «δαιμονοποιημένη» και λοιδορημένη Ελλάδα της ευρωπαϊκής κρίσης.
Την έκθεση επιμελήθηκε η ιστορικός τέχνης Νάντια Αργυροπούλου, η οποία σχολιάζει ότι η «Hell As Pavillon», είναι ένα είδος «εργαλειοθήκης» για την προσέγγιση των διαφόρων ελληνικών παράλογων, στη μάλλον κοινή και επώδυνη προσπάθεια να είμαστε σύγχρονοι. Μια ευκαιρία για να αναλογιστεί κανείς την πιθανότητα επιβίωσης παρεκκλίσεων, ανωμαλιών και ασυνεπειών στο χάος μιας κατάστασης όπου έθνη, κράτη και φορείς εξουσίας τερατολογούν με αναφορά την έννοια της «προόδου».
Η ίδια, σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Γιώργο Τζιρτζιλάκη, συγκρότησε ένα «σώμα» έργων παλαιότερων και νεότερων ελλήνων δημιουργών, που χρησιμοποιούν διάφορα εκφραστικά μέσα -ζωγραφική, βίντεο, φιλμ, σχέδιο, εγκαταστάσεις, κεραμικά. Στην έκθεση, ιστορικοί εκπρόσωποι της ελληνικής καλλιτεχνικής και αρχιτεκτονικής πρωτοπορίας (Ν. Γαβριήλ Πεντζίκης, Εγγονόπουλος, Εμπειρίκος, Βαλαωρίτης, Ακριθάκης, Κανιάρης, Ζενέτος) συνυπάρχουν με σύγχρονους καλλιτέχνες (Στέλιος Φαϊτάκης, Κωστής Βελώνης, Γιάννης Βαρελάς, Λουκία Αλαβάνου, Νίκος Χαραλαμπίδης, ο συγγραφέας Δημήτρης Δημητριάδης με την πρώτη εικαστική του απόπειρα ) μαζί με λαϊκούς δημιουργούς καθώς και με κολεκτίβες οι οποίες δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
«Η Hell As» αφορά το κατ εξοχήν «τέρας» της παγκόσμιας κρίσης, το ευρωπαϊκό bete noir και το μελετά ως μια μεταιχμιακή απροσδιόριστη κατάσταση, η οποία θα μπορούσε να συνιστά και ένα νέο είδος τακτικής», σημειώνει η επιμελήτρια, Ν.
Αργυροπούλου. «'Εναν παράξενο τόπο, έναν εναλλακτικό τρόπο για να εξεταστούν εκ νέου οι θέσεις μας για τον ανθρωπισμό, την «τιμωρία», τη ριζοσπαστικότητα, την κοινωνία και τη συνδεσιμότητα», επισημαίνει η ίδια.
Στην έκθεση, που διερευνά τη σχέση γλώσσας-εικόνας, προβάλεται παράλληλα, κινηματογραφικό αφιέρωμα σε ελληνικές πρωτοποριακές και πειραματικές ταινίες.
Από το «Μοντέλο» του Κώστα Σφήκα (δανεισμένο από τη συλλογή του Μπομπούρ), και τον «Μπαλαμό» του Τορνέ έως το σπάνιο, γυρισμένο το '51, «Δαφνί» του Αγγελου Προκοπίου, μέχρι τα έργα των Αλέξη Δαμιανού, Νίκου Παπατάκη, Θανάση Ρεντζή, Βακαλόπουλου και Τσιώλη, Κωνσταντίνου Γιάνναρη, Αθηνάς Ραχήλ-Τσαγγάρη και Εύας Στεφανή.
Στο πλαίσιο της έκθεσης, θα δοθεί μια περφόρμανς, των KavecS (Βάνα Κωσταγιόλα & Κωστής Σταφυλάκης). Όπως επίσης, θα πραγματοποιηθεί ομιλια του Δημήτρη Δημητριάδη, με θέμα «Les gens de la caverne», (Οι άνθρωποι του σπηλαίου).
Παρόλο που φιλοδοξία της έκθεσης είναι να αποδείξει, μέσω της τέχνης, ότι η Ελλάδα δεν είναι το «μαύρο πρόβατο» της Ευρώπης, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο δεν έδωσε την άδεια να ταξιδέψουν στο Παρίσι, για τις ανάγκες της έκθεσης, οι δύο μεταβυζαντινές εικόνες ανωνύμων του 18ου αιώνα. Στη μια απεικονίζεται ο Αγιος Χριστόφορος Κυνοκέφαλος με τον Χριστό και στην άλλη πλάι στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Οι εικόνες, επρόκειτο να εκτεθούν στην αφετηρία της έκθεσης. Σημειώνεται ότι η έκθεση «Ηell As Pavillon», κόστισε 40000 ευρώ, με χορηγούς τους Φίλιππο και Σπύρο Νιάρχο και το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ. Εντάσσεται στον κύκλο εκθέσεων με γενικό τίτλο «Soleil Froid», που διοργανώνει εφέτος το Kέντρο Σύγχρονης Τέχνης, Palais de Tokyo.

Διάρκεια έκθεσης έως 4 Απριλίου


Μια Ευρώπη, μα ποια Ευρώπη;

Ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ συζητάει με τον Αλέν Φινκελκρότ για το μέλλον της Ευρώπης και τα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν

Η άποψη ότι οι τεχνοκράτες της ΕΕ εμπαίζουν τις εθνικές δημοκρατίες κερδίζει έδαφος και υποσκάπτει την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση

  | ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 15/02/2014 08:00 Τα Νέα  |


Ενα παράδοξο: η Ευρώπη προκαλεί χασμουρητά πλήξης σε έναν αυξανόμενο αριθμό πολιτών της, που την κατηγορούν για όλα τα κακά. Και ταυτόχρονα, κάνει τους εξεγερμένους Ουκρανούς της Πλατείας της Ανεξαρτησίας στο Κίεβο να ονειρεύονται. Η αλήθεια είναι πως η Ευρώπη συγχέεται υπερβολικά συχνά με τη γραφειοκρατία της. Και για την εντύπωση αυτή δεν ευθύνονται μόνο οι αντιευρωπαϊκοί «λαϊκισμοί» που απειλούν να χρωματίσουν τις ευρωπαϊκές εκλογές του Μαΐου.

Διότι είναι τα πιο μεγάλα πνεύματα της Γηραιάς Ηπείρου αυτά που δεν παύουν σήμερα να προειδοποιούν για τον κίνδυνο διολίσθησης της Ευρώπης στη «μετα-δημοκρατία».

Ο γερμανός δοκιμιογράφος και ποιητής Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ εξηγεί ότι η Ευρώπη έχει τεθεί υπό την κηδεμονία της ισχυρής Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενός μη αιρετού θεσμού που εφαρμόζει κατά την άποψή του μία «άρνηση της δημοκρατίας».

Ο φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας φοβάται ότι οι ευρωπαίοι ηγέτες μετατρέπουν το ιδανικό των ιδρυτών πατέρων στο αντίθετό του, ότι από «πρώτη δημοκρατικά νομιμοποιημένη υπερεθνική κοινότητα» η Ευρώπη γίνεται το «όργανο μιας μετα-δημοκρατικής κυριαρχίας».

Η εντύπωση ότι οι ευρωπαίοι τεχνοκράτες εμπαίζουν τις εθνικές δημοκρατίες κερδίζει έδαφος.
Παντού ενισχύεται μάλιστα η θεωρία ότι το ευρώ καταστρέφει την Ευρώπη. Χτισμένη χθες πάνω στα ερείπια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και το σύνθημα «Ποτέ ξανά!», η Ευρώπη δυσκολεύεται να συνασπίσει γύρω από ένα νέο σχέδιο. Η πολιτική Ευρώπη δεν πιστεύει πια σε αυτό. Σε έναν ευρωπαϊκό χώρο που δεν καταφέρνει πλέον να παραγάγει το συλλογικό, η ιδέα της ταυτότητας προκαλεί αμηχανία.

Εξού και η ιδέα να προσκαλέσουμε σε διάλογο τον Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ και τον Αλέν Φινκελκρότ, δύο ανθρώπους των οποίων η αντίληψη περί Ευρώπης διαφέρει σε όλα τα σημεία.
Ο πρώτος, ευρωβουλευτής και συμπροεδρεύων των Ευρωπαίων Πρασίνων, είναι ένας αποφασισμένος φεντεραλιστής.

Οπως και ο κοινωνιολόγος Ούλριχ Μπεκ, που δεν παύει να τον εμπνέει, ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ θεωρεί πως είναι ώρα να ξεπεράσουμε το κράτος-έθνος ώστε να προσαρμόσουμε την Ευρώπη στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης.
Από κοινού με τον Γκι Φέρχοφστατ, τον πρόεδρο της ευρωομάδας των Φιλελευθέρων, συνέταξαν ένα μανιφέστο [«Ξύπνα Ευρώπη», στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο] που καλεί την Ευρώπη «να απαλλαγεί από την ομφαλοσκόπηση αυτών των κρατών-εθνών».
Διότι Ευρωπαίος ή Ευρωπαία «είναι το επώνυμό μας. Η υπηκοότητά μας είναι το μικρό μας όνομα». Ο δεύτερος, εμπνεόμενος από τον συγγραφέα Μίλαν Κούντερα και τους διανοούμενους της «άλλης Ευρώπης», συνειδητοποίησε πραγματικά την ευρωπαϊκή του ταυτότητα πλάι στους διαφωνούντες των μικρών εθνών της Mitteleuropa που αντιστέκονταν στον σοβιετικό ζυγό.
Ο Αλέν Φινκελκρότ διηύθυνε από το 1987 έως το 1996 τη «Le Messager europeen», μια επιθεώρηση που είχε στόχο να ξαναβρεθεί το νήμα μιας «ευρωπαϊκής κοινότητας με την αρχική έννοια της δημοκρατίας του πνεύματος», ώστε να αφυπνισθεί μια Γηραιά Ηπειρος στο έλεος της «βιομηχανίας του αντιπερισπασμού».
Η συζήτηση έγινε πριν από τις διαδηλώσεις στην Ουκρανία. Εκτοτε, η στήριξή τους στους φιλοευρωπαίους διαδηλωτές παραμένει ακέραιη. Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ και Αλέν Φινκελκρότ μοιράζονται τη μάχη εναντίον κάθε απολυταρχισμού. Οι διαφωνίες τους ωστόσο παραμένουν πολλές. Ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ υπερασπίζεται μία μετα-εθνική ευρωπαϊκή ταυτότητα. Ενώ για τον Αλέν Φινκελκρότ, το έθνος παραμένει αναγκαίο πλαίσιο και αναγκαίος ορίζοντας.  

Κάμερον: Αρνητικός στην επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα
Τζαβάρας: «Πάγια εθνική θέση η επιστροφή των Γλυπτών»
Κάμερον: Αρνητικός στην επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα



Από τα πλέον επίσημα χείλη ακούστηκε το «όχι» της Βρετανίας στο πάγιο αίτημα της Ελλάδας για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα.

Στη διάρκεια της επίσκεψής του στην Ινδία, και με αφορμή αίτημα της χώρας για την επιστροφή από το Λονδίνο ενός διαμαντιού 105 καρατίων, ο βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον ξεκαθάρισε ότι το διαμάντι δεν θα επιστραφεί και παρομοίασε την υπόθεση με το θέμα των Γλυπτών.

«Δεν πιστεύω πως αυτή είναι η σωστή προσέγγιση
» είπε την Τετάρτη ο Ντέιβιντ Κάμερον, απευθυνόμενος στους δημοσιογράφους.

«Είναι το ίδιο ζήτημα με τα Ελγίνεια Μάρμαρα» πρόσθεσε, σημειώνοντας ότι «η σωστή απάντηση είναι το Βρετανικό Μουσείο και οι άλλοι πολιτιστικοί θεσμοί να κάνουν ακριβώς αυτό που κάνουν, δηλαδή να διασυνδέονται με άλλους θεσμούς σ' όλο τον κόσμο ώστε να εξασφαλίζουν ότι τα πράγματα που έχουμε και που φροντίζουμε τόσο καλά, να τα μοιραζόμαστε όπως αρμόζει με ανθρώπους σ' όλο τον κόσμο».

«Σίγουρα δεν πιστεύω στον επιστροφισμό (χρησιμοποίησε τη λέξη returnism). Δεν πιστεύω πως είναι κάτι λογικό» διεμήνυσε.

Την εποχή της αποικιοκρατίας η Βρετανία υποχρέωσε την Ινδία να της παραδώσει το διαμάντι ώστε να δοθεί ως δώρο στη βασίλισσα Βικτωρία. Ο πολύτιμος λίθος είχε κοσμήσει το διάδημα της εκλιπούσης μητέρας της βασίλισσας Ελισάβετ και σήμερα εκτίθεται στον Πύργο του Λονδίνου.

Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα διαμάντια στον κόσμο και πολλοί Ινδοί -ανάμεσά τους και ο εγγονός του ηγέτη της ανεξαρτησίας Μαχάτμα Γκάντι- έχουν ζητήσει να επιστραφεί ως εξιλέωση για το αποικιοκρατικό παρελθόν της Βρετανίας.

Πάγια εθνική  θέση η επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα - Απάντηση του Κώστα Τζαβάρα στον Κάμερον

«Ηταν, είναι και θα είναι πάγια εθνική θέση μας ο επαναπατρισμός των Μαρμάρων και η υλική σύνδεση τους με τον τόπο που γεννήθηκε και αναπτύχθηκε ο πολιτισμός, που τα δημιούργησε» είναι η απάντηση του αν. υπουργού Πολιτισμού κ. Κώστα Τζαβάρα στις δηλώσεις του βρετανού πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον σχετικά με το ελληνικό αίτημα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθένα στην Αθήνα. Ο ίδιος πρόσθεσε μάλιστα, ότι είναι γνωστή η διαφορά προσέγγισης και αντίληψης που μας χωρίζει από Βρετανία στο συγκεκριμένο θέμα.
 Να θυμίσουμε ότι η αναφορά του Κάμερον στα Γλυπτά έγινε με αφορμή το αίτημα της Ινδίας την οποία επισκέφθηκε, για την επιστροφή του περίφημου διαμαντιού 105 καρατίων, που την εποχή της αποικιοκρατίας επιβλήθηκε να προσφερθεί ως δώρο στη βασίλισσα Βικτώρια. 

Δημοσίευση Το Βήμα, 21/2/2013
 

ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ & ΦΡΑΣΕΙΣ


«Είναι γνωστό ότι...»
«Δεν υπάρχει αμφιβολία..»
«Είναι κοινά παραδεκτό..»
«Είναι γεγονός ότι...»
«Είναι ευρύτατα διαδεδομένη η άποψη....»
«Αποτελεί κοινό τόπο ότι ..»
«Είναι κοινός τόπος...»
«Κατά κοινή ομολογία...»
«Υποστηρίζεται συχνά ότι...»
«Λέγεται συχνά ότι...»

Συνδετικές λέξεις - φράσεις που συνδέουν τη θεματική πρόταση με τις λεπτομέρειες

«Ειδικότερα...»
«Πράγματι...»
«Πιο συγκεκριμένα...»
«Αναλυτικότερα...»
«Γι΄ αυτό λοιπόν...»
«Με άλλα λόγια...»
«Φυσικά...»
«Βέβαια...»
«Αναντίρρητα...»
«Έτσι..»
«Οπωσδήποτε...»
«Αρχικά...»
«Στην περίπτωση αυτή...»
«Αυτό ισχύει στο μέτρο που....»
«Είναι αλήθεια ότι...»
«Η διαπίστωση αυτή δεν αποτελεί λεκτική υπερβολή»
«Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία...»
«Με αφετηρία τη θέση αυτή...»
«Κατά συνέπεια είναι ανάγκη...»
«Σε μια τέτοια περίπτωση....»
«Στο πλαίσιο αυτό κατανοούμε...»
«Με δεδομένα τα παραπάνω δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι...»

Ενδεικτικοί τρόποι έναρξης της περιόδου κατακλείδας

 «Αβίαστα, λοιπόν, συνάγεται το συμπέρασμα...»
 «Συνοψίζοντας μπορούμε να επισημάνουμε...»
 «Γίνεται, επομένως, εύκολα αντιληπτό...»
 «Εύκολα, λοιπόν, μπορεί ο καθένας να συμπεράνει...»
 «Από όλα τα παραπάνω γίνεται φανερό...»
«Εύκολα, λοιπόν, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα...»
«Συμπερασματικά, έχει καταστεί σαφές...»

Μεταβατικές - διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις:

α) Λέξεις που δηλώνουν χρονική σχέση:
ταυτόχρονα, συγχρόνως, προηγουμένως, ύστερα, έπειτα, στη συνέχεια, αμέσως, τέλος, κατόπιν, εν τω μεταξύ, αργότερα, τώρα, πριν, ενώ, καθώς, αφότου ...

β) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν πρόθεση, ομοιότητα, αναλογία, συμπλήρωση:
επιπλέον, επίσης, ακόμα, επιπροσθέτως, παράλληλα, εξάλλου, εκτός απ΄ αυτό, συμπληρωματικά, κοντά σ΄ αυτό, ας σημειωθεί ακόμη ότι, δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη ότι, θα αποτελούσε παράλειψη αν...

γ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν αντίθεση - εναντίωση:
ωστόσο, αντίθετα, εντούτοις, παρόλο που, αντίστροφα, απεναντίας, μολαταύτα, άλλωστε, ακόμα και αν, μολονότι, παρ΄ όλα αυτά, σε αντίθεση μ΄ αυτό, Δε συμβαίνει όμως το ίδιο κ.λ.π.

δ) Λέξεις ή φράσεις που εισάγουν επεξήγηση:
με άλλα λόγια, ειδικότερα, αυτό σημαίνει ότι, δηλαδή, συγκεκριμένα, σαφέστερα, μια διευκρίνιση στο σημείο αυτό είναι απαραίτητη, για να γίνει πιο σαφές, ακριβέστερα...

ε) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν συμπέρασμα ή σχέση αιτίου - αποτελέσματος:
επομένως, συνεπώς, συμπερασματικά, άρα, επιλογικά, κατά συνέπεια, όπως προκύπτει, ανακεφαλαιώνοντας γι΄ αυτό το λόγο, αυτό οφείλεται σε, αυτό έχει ως αποτέλεσμα, για τους παραπάνω λόγους ....

στ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν τοπική σειρά ή σχέση:
εδώ, εκεί, κοντά, μακριά, στο σημείο αυτό, μέσα έξω ....

η) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν έμφαση ή βεβαιότητα:
πράγματι, ιδιαίτερα, ξεχωριστά, αξίζει να τονιστεί, ιδιαίτερα σημαντικό θεωρείται, εκείνο που προέχει, είναι αξιοπρόσεκτο ότι, προπάντων, ειδικά, περισσότερο, το κυριότερο όμως είναι, αναντίρρητα, είναι σαφές, είναι γεγονός, οπωσδήποτε, βέβαια, φυσικά ....

θ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν διάζευξη:
ή - ή, είτε - είτε, ούτε – ούτε

ΧΡΗΣΗ ΜΙΑΣ ΣΥΝΔΕΤΙΚΗΣ ΛΕΞΗΣ Η ΦΡΑΣΗΣ:

1) Για πρόσθεση – συμπλήρωση – ομοιότητα :

Αφενός …αφετέρου…
Επίσης …
Παράλληλα…
Ακόμη …
Επιπλέον …
Επιπροσθέτως…
Εκτός απ’ αυτό
Δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη ότι…
Χρειάζεται επίσης να σημειωθεί…
Αξίζει , επιπλέον ν’ αναφερθούμε…
Όχι μόνο… αλλά και…
Θα αποτελούσε σοβαρή παράλειψη να μην τονίσουμε…

2) Για χρονική σύνδεση :

Ταυτόχρονα…
Συγχρόνως…
Αρχικά…
Ύστερα…
Αφότου…
Στη συνέχεια…
Ενώ …
Μετά από αυτό…

3) Για αντίθεση – εναντίωση :

Και όμως…
Εντούτοις…
Απεναντίας…
Σε αντίθεση…
Μ’ αυτό…
Ενώ…
Ωστόσο…
Μολαταύτα…
Αντίθετα…
Άλλωστε…
Από την άλλη πλευρά…

Συμπληρωματικά όταν θέλουμε:

1) Να αποδείξουμε τις αιτίες – παράγοντες σε μια παράγραφο, μπορούμε, ενδεικτικά να χρησιμοποιήσουμε τους παρακάτω τρόπους:

Στη διαμόρφωση (του αρνητικού αυτού παράγοντα) σημαντικότατο ρόλο διαδραματίζει ...
Τα βαθύτερα αίτια (της κοινωνικής αυτής μάστιγας) πρέπει να αναζητηθούν...
Το φαινόμενο αυτό συνδέεται άμεσα...
Αυτό που κυρίως ευθύνεται για την έξαρση...
Το πρόβλημα αυτό ανάγεται σε πολλά και σύνθετα αίτια...
Θα άξιζε όμως ν’ αναρωτηθεί κανείς σε ποιους λόγους οφείλεται...
Δεν πρόκειται , ωστόσο, ν’ ανακαλύψουμε τα πραγματικά αίτια του νοσηρού αυτού φαινομένου, αν δεν λάβουμε υπόψη...

2) Να οργανώσουμε παραγράφους, για να καταδείξουμε τη θετική ή αρνητική επίδραση ενός παράγοντα, ενδεικτικά μπορούμε να ξεκινήσουμε με τους παρακάτω τρόπους :

Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα...
Το ίδιο (θετικά ή αρνητικά) αντανακλά η ύπαρξη του παράγοντα (αυτού) στην
ατομική και κοινωνική ζωή...
Ανυπολόγιστες, όμως, είναι οι επιπτώσεις...
Στις (θετικές ή αρνητικές) επιπτώσεις συγκαταλέγονται...
Ένα άλλο σύμπτωμα, όχι αμελητέο, είναι και τούτο...

3) Να προτείνουμε τρόπους αντιμετώπισης ενός θετικού ή αρνητικού παράγοντα, μπορούμε να αξιοποιήσουμε τους παρακάτω τρόπους έναρξης :

Το νοσηρό αυτό φαινόμενο θα αντιμετωπισθεί ριζικά, αν...
Επιτακτική προβάλλει η ανάγκη της άμεσης δραστηριοποίησης...
Αποφασιστικής σημασίας κρίνεται η συμβολή...
Σημαντικός είναι ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει...
Αμετάθετο χρέος έχουμε ...
Χωρίς όμως την εκδήλωση της ατομικής και συλλογικής προσπάθειας η αντιμετώπιση του προβλήματος καθίσταται δυσχερής...

4) Ενδεικτικές χρηστικές φράσεις που μπορούν να λειτουργήσουν ως αρχή γενικά της παραγράφου, αλλά και ως μετάβαση μεταξύ των παραγράφων (εναρκτικές – μεταβατικές φράσεις) :

Είναι περιττό να τονιστεί ...
Είναι απαραίτητο να επισημανθεί...
Ξεχωριστός λόγος, όμως, πρέπει να γίνει...
Είναι χρήσιμο να τονιστεί επίσης...
Είναι φανερό ότι...
Προχωρώντας διαπιστώνουμε ότι...
Ελάχιστοι θα μπορούσαν να αρνηθούν ότι...
Πολλοί θα συμφωνούσαν με την άποψη...
Επεκτείνοντας το συλλογισμό μας, θα λέγαμε...
Προβάλλει, όμως, στο σημείο αυτό μια βαρυσήμαντη αντίρρηση...
Γράφω σε πλάγιο λόγο, χρησιμοποιώντας
συχνά φράσεις ενεργητικής σύνταξης ή παθητικής σύνταξης :
ο συγγραφέας αναφέρει, υποστηρίζει, εκφράζει την άποψη, τονίζει, επισημαίνει, σχολιάζει, εκφράζει τον προβληματισμό του, θέτει το ερώτημα, υπογραμμίζει την ανάγκη να, συνεχίζει την ανάλυση του αναφερόμενος, φέρνει παραδείγματα για να υποστηρίξει την άποψη πως/ότι..., πραγματοποιεί μια ιστορική αναδρομή στο θέμα αναφερόμενος σε..., αναζητά τα αίτια του Χ φαινομένου σε..., απαριθμεί τις εκφάνσεις / τα αποτελέσματα τον Χ φαινομένου.., χρησιμοποιεί απόψεις μελετητών / αποτελέσματα ερευνών για να στηρίξει την άποψη πως... , καταλήγει στο συμπέρασμα πως/ότι... π.χ. στο κείμενο αναφέρεται... κ.λπ. ή φράσεις του τύπου: «σύμφωνα με την άποψη τον συγγραφέα..,αποφεύγοντας, βέβαια, την καταχρηστική επανάληψη των φράσεων « ο συγγραφέας» ή «στο κείμενο».

Αναδημοσίευση από http://piotermilonas.blogspot.gr/2013/10/blog-post_4.html

Πολιτισμός κατά ρατσισμού


Κάθε φορά που μιλάμε για «άτομα με ειδικές ανάγκες» εκείνο που φανερώνεται είναι το ηθικό, αισθητικό, πολιτισμικό σύστημα αξιών που θεμελιώνει την κοινωνία μας. Η Κίνηση Πολιτών Κατά του Ρατσισμού επιχείρησε σε ένα εξαιρετικό τριήμερο που διοργάνωσε με θέμα «Ο πολιτισμός κατά του ρατσισμού» να μιλήσει με το δικό της τρόπο για τα ζωτικά αυτά ζητήματα.
Παραδομένοι καθώς είμαστε στην ηγεμονία του κανονικού, όταν αναφερόμαστε στον ανάπηρο, είναι συνήθως μέσα από μια εικόνα ελλειμματικότητας. Όχι διαφορετικός αλλά κατώτερος. Άλλος. Εξώκοσμος. Η τηλεόραση αναπαράγει και εντείνει τα στερεότυπα. Το άτομο με ειδικές ανάγκες προβάλλει σαν ένα ανυπεράσπιστο παιδί που, όταν δεν το αγνοούμε, πρέπει να το προστατεύσουμε ή να το δαιμονοποιήσουμε. Οίκτος, απαξίωση, απώθηση, άρνηση. Αρνούμενοι τον ανάπηρο, είναι σαν να απομακρύνουμε από τον ορίζοντά μας την έλλειψη, το γήρας, τη φθορά. Ασυνείδητα είναι σαν να καθησυχάζουμε τον εαυτό μας «εμείς είμαστε πλήρεις, αψεγάδιαστοι».
Η εκδήλωση που οργανώθηκε τέλη Μαΐου στο Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών προσέφερε μια μοναδική ευκαιρία ανατροπής των βάναυσων αυτών στερεοτύπων. Τα ίδια τα άτομα με ειδικές ανάγκες μάς ταξίδεψαν στο μακρινό ταξίδι των δυνατοτήτων τους. Στο βίντεο που παρουσίασε η πρόεδρος της Εταιρείας Προστασίας Σπαστικών παρακολουθήσαμε τις δημιουργικές τους δυνατότητες. Στο Καλλιτεχνικό και Βιωματικό Σεμινάριο του Προγράμματος Ανοιχτή Σκηνή, για πέντε μέρες Άγγλοι, Ιρλανδοί, Σκοτσέζοι, Έλληνες, καλλιτέχνες, εκπαιδευόμενοι, ασθενείς, ακροατές, ανάπηροι και αρτιμελείς συμμετέχουν στην πρόκληση μιας συνδημιουργίας στο Χορό, το Θέατρο, τη Μουσική, τη Σκηνογραφία, την Αφήγηση. Το στοίχημα κερδίζεται. Οι διαχωρισμοί και οι ταμπέλες καταργούνται. Μόνο μια ιδιότητα παραμένει και κατισχύει. Εκείνη του δημιουργού.
Στη συνέχεια η εκδήλωση γέμισε από τη ζωντανή μουσική του συγκροτήματος «Αέρικα». Μια ομάδα παιδιών από το Ίδρυμα Θεοτόκος που εδώ και 10 χρόνια δουλεύει με τον εκπαιδευτικό Κ. Α. Το μπουζούκι, οι κιθάρες, τα τύμπανα, οι εξαίσιες μουσικές, οι μαγικές φωνές. Το μεράκι και η επιμονή και η ομαδική δουλειά και η αγάπη της μουσικής έκφρασης που λυτρώνει και σώζει και υπερβαίνει τις αναπηρίες και όλα τα σκεπάζει. Όλα.
Η δημιουργία δεν είναι προνόμιο της ευρύτερης ομάδας. Ανθεί με έναν μοναδικό τρόπο και εκεί, στην περιφέρεια. Εκεί όπου εδράζεται η λεγόμενη διαφορά. Δεν μπορεί να υπάρξει δημιουργία, κουλτούρα, πολιτισμός, χωρίς τον «άλλον», τον «διαφορετικό». Αν αποκλείσεις το στοιχείο του «άλλου» στον πολιτισμό, έχασες τον πολιτισμό. Η κουλτούρα του διαφορετικού είναι αναγκαία, για να μπορέσει να υπάρξει η κουλτούρα του ομοίου. Η κουλτούρα, όπως και το «εγώ», δεν συγκροτείται μέσα στον καθρέφτη αλλά μέσα στο βλέμμα του άλλου. Σήμερα που η πολιτιστική έκφραση απειλείται από τον εγκλωβισμό της είτε σε εθνικιστικά στερεότυπα, είτε σε εισαγόμενους κανόνες, δεν μπορεί να υπάρξει πολιτισμός χωρίς να αφουγκράζομαι αυτό το «άλλο», χωρίς να επιτρέπω στο «άλλο» να ακουσθεί, να ομιλεί και να δημιουργεί.
Η ενθάρρυνση ενός τέτοιου βλέμματος δεν είναι μόνον θέμα ανθρωπιστικής πρακτικής, είναι προάσπιση και ανάπτυξη της ίδιας της έννοιας της κουλτούρας. Με αυτή την έννοια, η εκδήλωση της Κίνησης Πολιτών Κατά του Ρατσισμού δεν αφορούσε τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Αφορούσε τον ίδιο τον πολιτισμό.
Φωτεινή Τσαλίκογλου, εφημ. «ΤΑ ΝΕΑ», 19-6-2001

Θέματα

Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (100-110 λέξεις).
Β1. «Δεν μπορεί να υπάρξει δημιουργία, κουλτούρα, πολιτισμός, χωρίς τον «άλλον», τον «διαφορετικό». Αν αποκλείσεις το στοιχείο του «άλλου» στον πολιτισμό, έχασες τον πολιτισμό»:
Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 80-100 λέξεων το περιεχόμενο του παραπάνω αποσπάσματος.
Β2. Να επισημάνετε τον τρόπο οργάνωσης της παραπάνω είδησης.
Β3. Ποια από τα παρακάτω «αστέρια» (εγγύτητα, εκκρεμότητα, επικαιρότητα, εκρηκτικότητα, σπουδαιότητα, συνέπειες, σπανιότητα, συγκίνηση) διαθέτει η είδηση που διαβάσατε; Να αιτιολογήσετε τις επιλογές σας.
Β4. «Η εκδήλωση … την Αφήγηση»: Να ξαναγράψετε την παράγραφο και, αφού αφαιρέσετε κάθε σχόλιο (μπορείτε να επιφέρετε όσες μετατροπές θεωρείτε αναγκαίες), να την παρουσιάσετε όσο το δυνατόν πιο ουδέτερα.
Β5. Η Κίνηση Πολιτών Κατά του Ρατσισμού επιχείρησε σε ένα τριήμερο που διοργάνωσε με θέμα «Ο πολιτισμός κατά του ρατσισμού» να μιλήσει με το δικό της τρόπο για τα προβλήματα των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Να σχολιάσετε την παραπάνω είδηση, χρησιμοποιώντας κάθε φορά διαφορετικό είδος σχολίου: (i) επίθετο, (ii) επίρρημα, (iii) προσωπικό λεκτικό σχόλιο, (iv) ξένο σχόλιο, (v) σημεία στίξης, (vi) συντακτική σειρά των λέξεων.
Β6. Στα παρακάτω αποσπάσματα να δικαιολογήσετε τη χρήση της ενεργητικής – παθητικής σύνταξης.
α. Η εκδήλωση προσέφερε μια μοναδική ευκαιρία ανατροπής των βάναυσων αυτών στερεοτύπων.
β. Το στοίχημα κερδίζεται. Οι διαχωρισμοί και οι ταμπέλες καταργούνται.
Β7. Μελετήστε τον τίτλο.
α. να τον αποδώσετε με σημεία στίξης, ώστε να δηλώνει: (i) θαυμασμό, (ii) έμφαση.
β. Να γράψετε έναν άλλο τίτλο, χρησιμοποιώντας συνυποδηλωτικά τη γλώσσα.
γ. Να γράψετε δύο τίτλους: έναν με λεκτικό σχόλιο και έναν χωρίς σχόλιο.
Β8. Η εκδήλωση που διοργανώθηκε από την Κίνηση Πολιτών κατά του Ρατσισμού έτυχε διαφορετικής προβολής στον ημερήσιο Τύπο:
α. Η εφημερίδα (Α) την πρόβαλε στην πρώτη σελίδα και αφιέρωσε δισέλιδο αφιέρωμα στο «σαλόνι» της.
β. Η εφημερίδα (Β) αφιέρωσε ένα μονόστηλο πέντε γραμμών στη σελίδα «Κοινωνία».
γ. Η εφημερίδα (Γ) την αποσιώπησε εντελώς.
δ. Η εφημερίδα (Δ) την πρόβαλε στο ένθετο «Πολιτιστικά».
Τι φανερώνει ο διαφορετικός τρόπος προβολής της είδησης στα τέσσερα έντυπα;
Β9. Ξαναγράψτε με συντομία την είδηση σα να επρόκειτο να δημοσιευτεί σε καλλιτεχνικό έντυπο.
Β10. Στο δημοσίευμα κυριαρχούν: η παρατακτική σύνδεση των προτάσεων, ο μικροπερίοδος λόγος και οι ελλειπτικές προτάσεις. Πώς δικαιολογείτε τις παραπάνω επιλογές της συντάκτριας;
Β11. Ποια είναι η οπτική γωνία της συντάκτριας; Βρείτε δύο (2) χαρακτηριστικές λέξεις/φράσεις.
Β12. «Η εκδήλωση που οργανώθηκε τέλη Μαΐου στο Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών προσέφερε μια μοναδική ευκαιρία ανατροπής των βάναυσων αυτών στερεοτύπων»:
Να κάνετε τις αναγκαίες μετατροπές στο συνταγματικό άξονα της γλώσσας, ώστε να προβάλλεται κάθε φορά: α. ο χρόνος, β. ο τόπος, γ. ο σκοπός, δ. το αποτέλεσμα της ενέργειας.
Β13. α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τρεις λέξεις/φράσεις που χρησιμοποιούνται με μεταφορική σημασία.
β. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: αψεγάδιαστοι, προάσπιση, ηγεμονία, εντείνει, κατισχύει.
γ. Να γράψετε από ένα αντώνυμο για τις λέξεις του κειμένου: έλλειψη, γήρας, φθορά, οίκτος, απαξίωση.
Γ. Μια όψη του κοινωνικού ρατσισμού που εμφανίζεται συχνά στην εποχή μας είναι οι ποικίλες διακρίσεις σε βάρος ατόμων με ειδικές ανάγκες, γεγονός που τους στερεί θεμελιώδη δικαιώματα, όπως αυτό της ισότιμης ένταξης στο κοινωνικό σύνολο, της εργασίας, της φυσιολογικής και αξιοπρεπούς διαβίωσης. Σε μια ομιλία που πρόκειται να εκφωνήσετε σε εκδήλωση που διοργανώνει το σχολείο σας, αφού εξετάσετε πώς αντιμετωπίζει η κοινωνία μας τα άτομα με αναπηρία, να διερευνήσετε το ρόλο της πολιτιστικής δημιουργίας στη συνολικότερη καταπολέμηση του ρατσιστικού φαινομένου.

Αναδημοσίευση από http://dimichri65.blogspot.gr/2009/11/blog-post_12.html


                                                                   
Ιστορική  και  Ηθική  διάσταση  του
φαινομένου  της  Εργασίας
                                                                                                του Φ.Κ. Βώρου*
Με την εισήγηση τούτη επιχειρείται η υποστήριξη δύο γνωστών θέσεων:
α. Ότι ο θεσμός της εργασίας διαμορφώνεται μέσα στον ιστορικό χρόνο και αποτελεί αναγκαίο συστατικό της ύπαρξης του ανθρώπου και παράλληλα συμβάλλει στη διαμόρφωση του Ανθρώπου[1] και της Ιστορίας του.
β. 'Οτι η εργασία ως απασχόληση και μέσο βιοπορισμού διαμορφώνει το ήθος[2] του Ανθρώπου στις σχέσεις του με τους συνανθρώπους του, με τρόπο θετικό, όταν χαίρεται την εργασία του και απολαμβάνει ή συναπολαμβάνει τα αγαθά της, με τρόπο αρνητικό όταν αποστρέφεται την εργασία ή την υποτιμά ή τη στερείται ή επιχειρεί να καρπωθεί τα αγαθά της εργασίας άλλων.
Προοίμιο:
Για μία πρώτη προσέγγιση [των παραπάνω δύο θέσεων] επικαλούμαι πρώτα μερικές γνωστές ρήσεις από τις κοινότοπες ή παροιμιακές ή επιγραμματικές εκφράσεις, όπου έχει αποκρυσταλλωθεί ανθρώπινων κοινωνιών η στάση απέναντι στο φαινόμενο της εργασίας: Ενδεικτικά:
1.  Οι πρωτόπλαστοι τιμωρήθηκαν για την παρακοή τους με ποινή βαριά: να κερδίζουν τα αναγκαία της ζωής με τον ιδρώτα του προσώπου  τους, με εργασία κοπιώδη[3]. Μωϋσής: «ου κλέψεις».
2.  Ο Ησίοδος για την εποχή του ((και ίσως από προσωπική πείρα) έδωσε ένα στίχο αποφθεγματικό για την εργασία: «Έργον ουδέν όνειδος, αεργίη το όνειδος»[4]. Υποδηλώνει ότι κάποιοι νέμονταν τα αγαθά της εργασίας άλλων και απέφευγαν την εργασία, τη θεωρούσαν κοινωνικά μειωτική ενώ άλλοι πρόβαλλαν ως τιμή κοινωνική την εργασία.
3.  Ο Περικλής προφέρει, ως πολιτική υποθήκη αναμφίβολα - για την αθηναϊκή κοινωνία του 429 π.Χ. - ότι: «το πένεσθαι ουχ ομολογείν τινί αισχρόν, μη φεύγειν δ’ έργω αίσχιον». (Επιτάφιος).
4.  Περίπου έναν αιώνα αργότερα ο Αριστοτέλης, καταξιώνοντας γενικά την εργασία αλλά διαβαθμίζοντας τις μορφές της και τους στόχους της φιλοσοφικά (αξιολογικά) σημείωσε: «Άπας ο βίος διήρηται εις ασχολίαν και εις σχολήν (εργασία και σχολή ή ελεύθερο χρόνο)... και των πρακτών τα μεν εις τα αναγκαία και χρήσιμα τα δε εις τα καλά ..... τα δ’ αναγκαία και χρήσιμα των καλών χάριν (ένεκεν)...»[5].
5.  Ο μαθητής του Αλέξανδρος, όχι ως φιλόσοφος αλλά ως πολιτικο-στρατιωτικός αρχηγός, χρησιμοποίησε την αναγκαστική εργασία ως τιμωρία για τους Έλληνες μισθοφόρους που συνέλαβε στην υπηρεσία των Περσών κατά τη μάχη στο Γρανικό.[6]
6.  Αργότερα, στα πλαίσια της Χριστιανικής Κοινότητας η εργασία κρίνεται ως προϋπόθεση για την ομαλή λειτουργία της και διατυπώνεται ως κανόνας ηθικής τάξης και ανάγκης· η οδηγία του Παύλου είναι σαφής «εί τις μη θέλει εργάζεσθαι μηδέ εσθιέτω».[7]
Σε εκφράσεις όπως οι παραπάνω έχει αποτυπωθεί διαφορετικών κοινωνιών η εκτίμηση για την εργασία, παράλληλα με την παραδοχή ότι η εργασία είναι θεσμός αναγκαίος, αφού με αυτόν παράγονται τα αναγκαία αγαθά, που όλοι τα χρειάζονται και τα διεκδικούν. Γύρω από τη νομή ή διανομή ή διεκδίκηση των παραγομένων αγαθών έχει υφανθεί η ιστορία των κοινωνιών και έχει διαμορφωθεί η ηθική των κοινωνικών ομάδων, που εργάζονται και παράγουν ή νέμονται αγαθά τα οποία παράγουν άλλοι. Κάποτε η εργασία καθεαυτή αποτελεί προσφορά υπηρεσίας προς το συνάνθρωπο και διαμορφώνει ήθος αφοσίωσης, ήθος φιλάνθρωπο, το οποίο εκφράζεται ως κανόνας κοινωνικής συμπεριφοράς. Νομίζω ότι το πρώτο δείγμα τέτοιου ήθους διαφαίνεται στον ιπποκρατικό όρκο, όπου διατυπώνεται η άποψη ότι ο γιατρός υπάρχει και δρα «επ’ ωφελία των καμνόντων».[8]
Όλη, λοιπόν, την ιστορική και ηθική διάσταση του φαινομένου ή του θεσμού της εργασίας νομίζω ότι μπορεί κανείς να την παρακολουθήσει στις ακόλουθες φάσεις και πτυχές:
α.    Περίοδο δουλοκτητικής  εργασίας (κατά την αρχαιότητα).
β.    Περίοδο δουλοπαροικίας (κατά το μεσαίωνα και ως τις αρχές του αιώνα μας).
γ.    Δουλεία κατά την περίοδο του νεότερου αποικισμού και του δουλεμπορίου.
δ.    Εκμετάλλευση της εργασίας στα πλαίσια της βιομηχανικής-κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας.
ε.    Εργασία του μετανάστη κατά τον εικοστό αιώνα.
στ. Αλλοτρίωση του ανθρώπου μέσα στον πλούτο των αγαθών που παράγει και δεν απολαμβάνει.
ζ.    Χαρά της εργασίας ως δημιουργικής δραστηριότητας και στέρηση αυτής της χαράς στα πλαίσια ειδίκευσης, καταμερισμού και αλλοτρίωσης του ατόμου.
η.    Προσπάθειες κοινωνικοκρατικής οργάνωσης της εργασίας για τη λύτρωση του ανθρώπου από την αλλοτρίωση και τη στέρηση των αγαθών που παράγει.    
θ.    Κορύφωση της αγωνίας στα πλαίσια της σύγχρονης ανεργίας.
ι.     Ελπίδες ή προσδοκίες για χάραξη δρόμου σωτηρίας του Ανθρώπου από την κόλαση που παράγει με τη «σοφία» του και τη βουλιμία του, την εργασία του και τη βουλιμία του για αγαθά.
ια.   Διαμόρφωση της συνείδησης του ανθρώπου μέσα στα πλαίσια των σχέσεων που δημιουργεί με την εργασία του.          
ιβ.   Προσπάθεια ερμηνείας της ιστορίας του ανθρώπου με ερμηνευτικό νήμα την εργασία και τα αγαθά που παράγει και την αντιδικία περί τη νομή, διανομή ή κατανομή των αγαθών.
ιγ.   Η χαρά της εργασίας και η προσδοκία του ελεύθερου χρόνου.
ιδ.   Άλογη έως ασύνετη επιβάρυνση της εκπαίδευσης των παιδιών και ανάλγητη επιβάρυνση της εκπαίδευσης των εφήβων (στο Λύκειο), ως το σημείο υπονόμευσης της ψυχικής υγείας τους (με την προωθούμενη τώρα Μεταρρύθμιση), για να μπορούν να ελπίζουν ότι κάποια περίοδο της ζωής τους θα εργαστούν για τον εαυτό τους, για να δικαιώσουν την ύπαρξή τους στην κοινωνία.
Ευνόητο ότι στα πλαίσια τούτης της εισήγησης δεν είναι δυνατή η ανάλυση  όλων αυτών των φάσεων ή πτυχών. Ενδεικτικά  θα θίξουμε μερικές μόνο.

α.    Η δουλεία κατά την Αρχαιότητα
Ο θεσμός της δουλείας αποτέλεσε την πιο έκδηλη μορφή εκμετάλλευσης της εργασίας του ανθρώπου από το συνάνθρωπό του, το δουλοκτήτη. Κατά την αντίληψη των αρχαίων ο δούλος είναι από τη φύση του δούλος, αν και ο Αριστοτέλης αμβλύνει φραστικά την αντίληψη αυτή, υπογραμμίζοντας την ανθρώπινη ιδιότητα του δούλου.[9] Μόνο οι Σοφιστές αμφισβήτησαν με παρρησία το θεσμό της δουλείας.[10] Γενικά όμως ο δούλος θεωρούνταν κατώτερη υπόσταση κοινωνικά, πολιτικά[11], ηθικά. Ο δούλος ήταν «έμψυχον όργανον».
β.    Ο εξευτελισμός της ανθρώπινης υπόστασης του δούλου ολοκληρώθηκε κατά τους Ρωμαϊκούς Χρόνους. Και με το τέλος της Ρωμαϊκής Εποχής ο θεσμός της δουλείας εξελίχθηκε σε δουλοπαροικία. Τότε πια ο δούλος δεν ήταν καν «έμψυχον όργανον», εμπόρευμα ανεξάρτητο, αλλά εξάρτημα του κτήματος όπου ζούσε.[12] Ο Χριατιανισμός αναγνώρισε και ολοκλήρωσε την άποψη των Σοφιστών και κήρυξε ότι «ουκ έστιν δούλος ή ελεύθερος», αλλά μόνο ενώπιον του Θεού[13], γιατί στη γη τα του Καίσαρος τω Καίσαρι».[14]
Πιο ειδικά, η θέση του Χριστιανισμού απέναντι στο φαινόμενο της εργασίας και το πρόσωπο του εργαζόμενου μπορεί να συνοψιστεί στο εξής[15]:
1.  Προωθεί - ως θρησκευτικό καθήκον πρώτα - ως κοινωνικό αίτημα για τον εργαζόμενο την αργία μιας ημέρας την εβδομάδα.
2.  Θέλει «τον εργάτη άξιον του μισθού αυτού» (Λουκάς, ι’ 7, Παύλος προς Τιμόθεον, ε’ 18).
3.  Απαιτεί υπέρ του δούλου «δίκαιον και ισότητα» εκ μέρους του κυρίου του (προς Κολοσσαείς, δ’ 11).
4.  Απαιτεί και από τον εργαζόμενο σεβασμό και ευσυνειδησία προς τον εργοδότη (προς Εφεσίους, στ’ 6 και προς Κολοσσαείς, γ’ 23).
5.  Χαρακτηρίζει χρέος φυσικό και κοινωνικό την εργασία και καταδικάζει τη βάρβαρη συμπεριφορά προς τον εργαζόμενο, κυρίως δια του κηρύγματος των κορυφαίων θεολόγων του 4ου αιώνα.[16]
Η δουλεία και η δουλοπαροικία με ποικίλες μορφές διατηρήθηκαν ως τις αρχές του αιώνα μας. Η ηθική της κοινωνίας των ελεύθερων έναντι των δούλων ή δουλοπαροίκων συνοψίζεται στο ότι τους αξιοποιούσε για την παραγωγή έργου, αλλά δεν τους αναγνώριζε δικαιώματα (ατομικά, πολιτικά, κοινωνικά).
Παραδείγματα ευπρεπούς ανθρώπινης συμπεριφοράς απέναντι σε δούλους δεν έλειψαν, αλλά ήταν εξαιρέσεις.[17] Και περιπτώσεις δούλων που τίμησαν την ανθρώπινη υπόστασή τους και διακρίθηκαν με το έργο τους είναι γνωστές.[18] Αλλά η γενική υποτίμηση της υπόστασης και του έργου του δούλου από την κοινωνία των ελεύθερων επηρέασε ακόμη και την ονομασία της εργασίας του ανθρώπου με την υποτιμητική έκφραση - προσωνυμία της δουλείας. Στη γλώσσα μας η εργασία και του «ελεύθερου» λέγεται δουλειά· και στις λατινογενείς γλώσσες - κοινωνίες η προσφορά εργασίας επωνυμήθηκε από τον servus (δούλο) και λέγεται service· αργότερα το να προσφέρει κάποιος υπηρεσία στον εαυτό του ονομάστηκε «ευγενικά» αυτοδουλεία (self-service).
Κατά τους αιώνες της θεσμοθετημένης δουλείας και δουλοπαροικίας[19] των εργαζομένων δεν έλειψαν περιπτώσεις ανθρώπινης συμπεριφοράς των δουλοκτητών ή των γαιοκτημόνων έναντι των δούλων και δουλοπαροίκων, αντίστοιχα[20], όπως δεν έλειψαν και φωνές υπεράσπισής τους, π.χ. από τον Ιωάννη Χρυσόστομο.[21] Ουσιαστικά όμως και συστηματικά αμφισβήτησε τη δουλεία και δουλοπαροικία και τον συναφή ευτελισμό του ανθρώπου  και της εργασίας του ο νεότερος Διαφωτισμός[22] επικαλούμενος και προβάλλοντας τα φυσικά δικαιώματα του Ανθρώπου. Τέτοια ήταν η ιδεολογία της αστικής τάξης τον καιρό που διεκδικούσε τιμή για τη δική της εργασία και προχωρούσε για να βγει στο προσκήνιο της  ιστορίας. Πρόσφερε εργασία και τιμούσε την εργασία και τους μη προνομιούχους της φεουδαρχικής κοινωνίας, που επίσης εργάζονταν για την κοινωνία.
Στην καλύτερη στιγμή της ιστορίας της η νεαρή αστική τάξη συμμάχησε με τους εργαζόμενους όλων των κοινωνικών ομάδων, για να ανατρέψει τους προνομιούχους που είχαν ηθικό αξίωμα να μην εργάζονται αλλά να ζουν από την εργασία των μη προνομιούχων[23]. Εκείνη τη στιγμή της ιστορίας - εννοώ βέβαια την έναρξη της Γαλλικής Επανάστασης, όταν η Τρίτη Τάξη συνεδρίασε χωριστά και αυτοανακηρύχθηκε Εθνοσυνέλευση - εκείνη τη στιγμή οι εργαζόμενοι διακήρυξαν την τιμή της εργασίας και των εργαζομένων. Η αυτο-ανακήρυξη της Γ’ Τάξης σε Εθνοσυνέλευση (ανάμεσα στις 17 και 23 Ιουνίου 1789) ουσιαστικά σήμαινε: οι εργαζόμενοι αποτελούν το έθνος και - καθότι εργαζόμενοι - νιώθουν ότι μπορούν να είναι ελεύθεροι, δίκαιοι και αδελφωμένοι.[24]
Παράλληλα με την Κοινωνική Επανάσταση του 1789 πορευόταν η Βιομηχανική Επανάσταση (έργο, καύχημα και όχημα επίσης της αστικής τάξης). Με αυτή συμπορεύτηκαν οικονομικές - κοινωνικές εξελίξεις που διαμόρφωναν, κυρίως από τα τέλη του 18ου διακριτές και ευδιάκριτα συγκρουόμενες δύο κοινωνικές τάξεις: τους εργαζόμενους για παραγωγή και μεταποίηση αγαθών (αγρότες που υπήρχαν ως τάξη από χιλιετίες) και εργάτες πόλης που άρχισαν να πληθαίνουν πολύ και να συνειδητοποιούν την αθλιότητα και τη δύναμή τους)[25] και τους εργοδότες, οι οποίοι στο όνομα του αριστοτελικού προοράν[26] διεκδικούν το δικαίωμα να καρπώνονται μέρος - μικρό ή μεγάλο - από τα αγαθά της εργασίας των εργατών τους. Γύρω από τη διεκδίκηση των αγαθών της εργασίας διαμορφώνονται αντίστοιχα:
-   οι ιδεολογίες (εργοδοτών και εργατών)
-   οι νόμοι (που διέπουν την εργασία)
-   η ίδια η συνείδηση των ανθρώπων και η νοοτροπία τους,
-   τα καταστατικά και τα προγράμματα των πολιτικών κομμάτων,
-   οι εκπαιδευτικοί θεσμοί,
-   η καλλιτεχνική δημιουργία (στο βαθμό που αυτή εκφράζει τη ζωή και τον ενθουσιασμό γι’ αυτήν ή την κόπωση απ’ αυτήν),
-   ολόκληρο το οικοδόμημα του πολιτισμού, που θεμελιώνεται με την εργασία και βασίζεται σ’ αυτήν.
Στα πλαίσια τούτης της εισήγησης - που είναι απλή ιστορική διαδρομή, απλό ιστορικό διάγραμμα - δε χωρούν όλες αυτές οι αναλύσεις. Ελπίζω όμως ότι οι αναλύσεις αυτές θα γίνουν στα πλαίσια του συνεδρίου από άλλους, αρμοδιότερους εισηγητές. Από την πλευρά μου, νομίζω θεμιτό να κλείσω με τρία θεμιτά δάνεια (από ένα φιλόσοφο, έναν πολιτικό και έναν ποιητή). Όλα επικουρούν τις θέσεις της εισήγησης, οι οποίες βέβαια κατάγονται από τη μελέτη της ιστορίας και της φιλοσοφίας.
α.  Στα πλαίσια συζήτησης για δημόσια, υποχρεωτική, δωρεάν παιδεία στο Βρετανικό Κοινοβούλιο (1830) ένα μέλος του ανέλυσε με σπάνια ειλικρίνεια και σαφήνεια τον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς της ιθύνουσας τάξης έναντι των εργαζομένων και της εκπαίδευσης, που ενδέχεται να επηρεάζει την επιλογή επαγγέλματος και την κοινωνική συνείδηση και θέση του εργαζόμενου. Είπε μεταξύ άλλων: «Όσο κι αν φαίνεται παράδοξο από πρώτη άποψη, η παροχή δωρεάν παιδείας στους φτωχούς που εργάζονται θα απέβαινε καταστρεπτική για την ηθική τους υπόσταση και για την ευτυχία τους. Η μόρφωση θα μάθαινε στους φτωχούς να μισούν την κοινωνική τους κατάσταση, με αποτέλεσμα να μη γίνονται καλοί υπηρέτες, αγρότες, εργάτες, επαγγέλματα που η θέση τους στην κοινωνία τους έχει προκαθορίσει».[27]
β.  Μέσα στους εργατικούς αγώνες κατά το ιθ’ αιώνα και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου οι εργάτες άρχισαν να συνειδητοποιούν την αξία της κοινωνικής προσφοράς τους και την πολύμορφη αδικία που συντελείται σε βάρος των εργαζομένων ακόμη και με τους νόμους, που έχουν μόνο εξωτερικό ένδυμα δικαιοσύνης. Το καύχημα του εργάτη για την προσφορά του και τη διαμαρτυρία του για την αδικία που του γίνεται συνόψισε ο Κ. Παλαμάς σε λίγους στίχους (το 1923)[28]:
-   Εμείς οι εργάτες είμαστε που με τον ίδρωτά μας
ποτίζουμε τη γη για να γεννά:
-   Εμείς οι εργάτες είμαστε, που με τον ίδρωτά μας
ζημώνουμε του κόσμου το ψωμί·
     πιο δυνατά κι απ’ τα σπαθιά τα χέρια τα δικά μας·
και, μ’ όλο το αλυσόδεμα, σκάβουν και η γη πλουτεί.
γ.  Όλη η δραστηριότητα (και η εργασία) του Ανθρώπου κινείται προς τρεις στόχους, σημείωσε ο Αριστοτέλης· τα κίνητρα αυτής της δράσης γράφει ο ίδιος είναι δυο: «το τε ίδιον και το αγαπητόν».[29] Νομίζω, Κύριες και Κύριοι, ότι το πρώτο στη ζωή μας εμφανίζει υπερτροφία, το δεύτερο μένει ατροφικό. Αν δεν μπορέσουμε να επιτύχουμε ισορροπία ανάμεσα στο «ίδιον και το αγαπητόν» ή - κατά άλλην εκδοχή - το ατομικό συμφέρον και το κοινωνικό, κατρακυλάμε προς τη βαρβαρότητα. Η εργασία που είναι πηγή χαράς και δημιουργίας μετατρέπεται σε όχημα εκμετάλλευσης, αδικίας και ολέθρου. Κλείνω ολοκληρώνοντας την ωραία παρατήρηση του Αριστοτέλη: «δύο γαρ εστίν (κίνητρα) ά μάλιστα κινεί τους ανθρώπους προς το κήδεσθαι και φιλείν, το τε ίδιον και το αγαπητόν».


[1] Αριστοτέλης, Πολιτικά, 1262 b 26.





Copyright © 2001 F. K. Voros

Τεχνική/Διαφημιστική Υποστήριξη: www.fora.gr




[1] Θυμίζω μία παρατήρηση του Αναξαγόρα: «φρονιμώτατον είναι των ζώων άνθρωπον δια το χείρας έχειν». (H. Diels - W. Kranz, Die Fragmente, A102.
[2]  Υποθέτω ότι η εκδοχή αυτή σχετίζεται με μία φάση της ιστορίας του ανθρώπου: από την τροφο-συλλεκτική οικονομία στην καλλιέργεια της γης και τη συναφή χειρωνακτική εργασία.
[3]  Γένεσις, γ 19: Εν ιδρώτι του προσώπου σου φαγεί τον άρτον σου.
[4] Ησίοδος, Έργα και Ημέραι, 309.
[5] Αριστοτέλης, Πολιτικά, 1333α 25-32:
[6] Ο Αριανός (Ανάβασις Αλεξάνδρου, Α16)) σημείωσε σχετικά: «τούτους ο Αλέξανδρος δήσας εν πέδαις απέπεμψεν εις Μακεδονίαν εργάζεσθαι (με το αιτιολογικό ποινής) ότι Έλληνες όντες παρά τα κοινή δόξαντα τοις Έλλησιν υπέρ των βαρβάρων εναντία τη Ελλάδι εμάχοντο».
[7]  Προς Θεσσαλονικείς Β’, γ’ 10: ει τις ου θέλει εργάζεσθαι, μηδέ εσθιέτω....
[8] Δημ. Λυπουρλής, Ιπποκρατικά Κείμενα, Θεσσαλονίκη, 1982 (περιλαμβάνεται και ο Όρκος).
[9] Ηθικά Νικομάχεια VIII. xi. 6-7: «Ο δούλος έμψυχον όργανον.... (καθ' ||ο) μεν  ουν δούλος ουκ έστι φιλία προς αυτόν, (καθ' }|ο) δε άνθρωπος· δοκεί γαρ είναι τι δίκαιον παντί ανθρώπω προς πάντα δυνάμενον κοινωνήσαι νόμου και συνθήκης· και φιλία δη καθ’ όσον άνθρωπος...».
[10] Αριστοτέλης, Πολιτικά, 1055 a3: «Ότι δε και οι ταναντία φάσκοντες (ότι δεν υπάρχουν «φύσει» δούλοι) τρόπον τινά λέγουσιν ορθώς, ου χαλεμόν ιδείν· ... έστι γαρ τις και κατά νόμον δούλος και δουλεύων· ο γαρ νόμος ομολογία τις εστίν....» Ο σοφιστής Αλκιδάμας διακήρυξε ότι από τη φύση όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι: «ελευθέρους αφήκε πάντας θεός, ουδένα δούλον η φύσις πεποίηκεν». Από τη θέση αυτή θα ξεκινήσει 22 αιώνες αργότερα ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός. Ο Ρουσώ άρχισε το Κοινωνικό Συμβόλαιο με τούτη τη διαπίστωση-διακήρυξη: «Οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι (από τη φύση), μα είναι παντού αλυσοδεμένοι» (από την κοινωνία που οι ίδιοι δημιουργούν...).
[11] Αριστοτέλης, Πολιτικά, 1052 a32: «άρχον και αρχόμενον φύσει, δια την σωτηρίαν (το μεν γαρ δυνάμενον προοράν άρχον φύσει και δεσπόζον φύσει, το δε δυνάμενον τω σώματι ταύτα ποιείν αρχόμενον και φύσει δούλον· διο δεσπότη και δούλω ταυτό συμφέρει». Και: 1059 b 22 : «ο δούλος όλως ουκ έχει το βουλευτικόν» και (1060 a 12): «ο βάναυσος τεχνίτης αφωρισμένην τινά έχει δουλείαν».
[12] Η θέση του εργαζόμενου ως δουλοπάροικου:
[13] Παύλου, Επιστολή προς Γαλάτας, 3. 26-28: Πάντες γαρ υιοί θεού εστέ δια της πίστεως εν Χριστώ Ιησού· ... ουκ ένι Ιουδαίος ουδέ Έλλην, ουκ ένι  δούλος  ουδέ ελεύθερος.... πάντες γαρ υμείς εις εστέ εν Χριστώ Ιησού.
[14] Λουκάς  και  Ιωάννης «απόδότε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, τα του θεού τω θεώ».
[15] Παναγιώτου Μπρατσιώτου, Χριστιανισμός και Εργασία, εν Αθήναις 1959, σελ. 24-27.
[16] ο.π., 6. 9-13, από όπου μεταφέρω:
α) Ει θέλει προς υμάς καθήσαι τεχνίτης ων εργαζέσθω και φαγέτω. Ει δε ουκ έχει τέχνην, κατά την σύνεσιν υμών ποιήσατε, ως μη αργώς μεθ’ υμών ζήσεται χριστιανός....» . «Ει δε ου θέλει ούτω ποιείν, χριστέμπορός εστι». (σελ. 29).
β) Ουδέν αχρηστότερον γένοιτο αν ανθρώπου διατελούντος άπαντα τον χρόνον εν ανέσει και τρυφή... Τι αηδέστερον γένοιτο αν ανθρώπου ουδέν έχοντος ποιείν. Έμπρακτον το ζώον τούτο εποίησεν ο θεός... κατά φύσιν αυτώ εστί το εργάζεσθαι, παρά φύσιν δε το αργείν... πάντα γαρ η αργία βλάπτει και τα μέλη του σώματος... βλάπτει πως η αργία...» (σελ. 11, Ιωάννης Χρυσόστομος).
γ) Ο Χρυσόστομος μέμφεται τους «κεκτημένους τους αγρούς και αδίκως δρεπομένους τον από της γης πλούτον... (και αναφωνεί) τί τούτου γένοιτο αν αδικώτερον; Ει γαρ τις εξετάσειε πώς τοις αθλίοις και ταλαιπώροις γεωργοίς χρώνται βαρβάρων αυτούς ωμοτέρους όψεται. (Μπρατσιώτης, σελ. 13 και παραπέμπει: Ε.Π. 53, 591).
δ) «Η των πλειόνων επιμέλεια πλειόνων εστίν υπηρεσία» (Μπρατσιώτης, σελ. 14 και παραπέμπει: Ε.Π.Μ. 31, 992-3, Μ. Βασίλειος).
[17] Έχει γραφεί για τον Επίκουρο (Διογένης Λαέρτιος, Βίοι Φιλοσόφων, συνεφιλοσόφουν αυτώ οι αδελφοί ... και δούλος, Μυς όνομα (Βίος Επικούρου, § 3) ... προς τους οικέτας ημερότης (ο.π. § 10) ... αφίημι ελεύθερον Μυν ... αφίημι δε και Φαίδριον ελευθέραν (§ 21). Διογένης εν τη Επιτομή των Επικούρου ηθικών δογμάτων ουδέ κολάσειν οικέτας, ελεήσειν μέντοι και συγγνώμην τινί έξειν των σπουδαίων. Επίκτητος, Διατριβαί.
[18] Επίκτητος, Διατριβαί (προοίμιο): «Τα μεν εφ’ ημίν τα δε ουκ εφ’ ημίν»...
[19] Περί δουλείας και δουλοπαροικίας: Δημ. Κυρτάτα, Δούλοι και Δουλεία κατά την Αρχαιότητα.
[20] Αναφέρεται λ.χ. η ειδική πρόνοια του Αριστοτέλη ή του Επίκουρου (δια της διαθήκης τους) υπέρ των δούλων τους.
[21]  Βλέπε σημείωση 16 γ.
[22] Αυτή ουσιαστικά ήταν η ιδεολογία της Τάξης των εργαζομένων στην προεπαναστατική Γαλλία (1789), με τη διευκρίνηση ότι τότε η Τρίτη Τάξη περιλάμβανε στους κόλπους της όλους τους μη Ευγενείς, δηλ. και την αστική τάξη (εργάτες, αγρότες, αστούς, σύνολο c. 98% του πληθυσμού).
[23] A. Maurois, Ιστορία της Γαλλίας, μετ. Κοσμά Πολίτη, σελ. 259-60. Esmond Wright, History of the World, 2. 296.
[24] Esmond Wright (general editor), History of the World, 2. 302: «they proclaimed themselves to be, not the more representatives of the Third Estate, but the National Assembly» (17 June 1789).
«The nation when assembled cannot be given orders» (declared Jean Bailly, the president of the Third Estate). «We will not leave our places, said Mirabeau, except at the point of a bayonet».
Andre Maurois, Ιστορία της Γαλλίας (μετ. Κοσμά Πολίτη), σελ. 270: «Στις 15 Μαΐου οι αντιπρόσωποι της Τρίτης Τάξης μαζί με 15 κληρικούς (που είχαν προσχωρήσει) ανακήρυξαν τη συνέλευσή τους Εθνική Συνέλευση».
[25] Esmond Wright, History of the World, ch. 35: «The New Europe» (industrial), p. 388-405. Φ. Κ. Βώρος, Δοκίμια Εισαγωγής στην Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία, σελ.96-129  («Βιομηχανική Επανάσταση»). Fr. Engels, Η Κατάσταση της Εργατικής Τάξης στην Αγγλία (μετ. Λευτέρη Αποστόλου, μέρος Β’, έκδοση β’).
Τζων Λιούις, Ο Μαρξισμός του Μάρξ (μετ. Τζένης Μαστοράκη, εκδ. «Μπουκουμάνη», 1975), κυρίως τα κεφ. 8, 9, 10, 12 (Αλλοτρίωση, Αδιέξοδο, Διέξοδος, Ο ρόλος των ιδεών στην Ιστορία).
Έριχ Φρομ, Η εικόνα του Ανθρώπου στον Μαρξ (μετ. Λεωνίδας Καρατζάς), εκδ. «Μπουκουμάνη»), ειδικά το κεφάλαιο για την «Αποξένωση» και το χφ. «Αποξενωμένη Ελλάδα».
[26] Θυμίζω τη σημείωση 11, όπου ένα απόσπασμα από τα Πολιτικά του Αριστοτέλη:
[27] Το απόσπασμα αυτό (από το βιβλίο του Κουζινσκί Οι ρίζες της εργατικής τάξης, 1967) περιέχεται στο βιβλίο: Β. Σκουλάτου κ.α.., Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία, β’ τόμο (για τη β’ τάξη λυκείου), σελ. 122 (ή 172 ή 202, σε διάφορες εκδόσεις) στο κεφ. «Η Ευρώπη και ο Κόσμος τον 19ο αιώνα».
[28] Κ. Παλαμά, Εμείς οι Εργάτες (από τη συλλογή: Δειλοί και Σκληροί Στίχοι, Σικάγο 1928. Ανθολογία Νεοελληνικής Ποίησης του Μιχ. Περάνθη, τόμος Α’, σελ. 76).
[29] Αριστοτέλης, Πολιτικά, 1262 b 26.