ΚΕΙΜΕΝΟ Α: Πηγαία και Εμφιαλωμένα νερά
Του Κώστα Γεωργουσόπουλου
Δεν γνωρίζω τι κόστος θα έχει μακροχρονίως στην οικονομία των κρατών η παγκοσμιοποίηση, οι οιωνοί πάντως, παρ' όλες τις διακηρύξεις για μια δήθεν νομοτελειακή μονόδρομη πορεία,
δεν φαίνονται ευοίωνοι.
ΕΚΕΙΝΟ που αντιλαμβάνεται ο απλός άνθρωπος είναι πως όταν φυσάει στο Τόκιο
συναχώνεται ο μισθοσυντήρητος στην Αθήνα και όταν μοιχεύεται ο πρόεδρος της
Αμερικής ο ζητιάνος της Βαγδάτης με τις ίδιες δεκαρίτσες της χθες αγοράζει
σήμερα μισό κουλούρι.
Πιθανόν οι νόμοι της οικονομίας, αφού ανάγονται στα μαθηματικά και στις
πιθανότητες, να έχουν πράγματι μια παγκόσμια ισχύ και να λειτουργούν όπως οι
φυσικοί νόμοι, οι σεισμοί, οι κυκλώνες, το φαινόμενο του θερμοκηπίου και οι
κινήσεις των παγετώνων.
Τώρα με τις δορυφορικές συνδέσεις, με το δίκτυο των τηλεοπτικών μεταδόσεων, τα
τηλέτυπα, τα φαξ, αλλά κυρίως με το Διαδίκτυο πάνε να μας πείσουν πως
οφείλουμε να υποταχτούμε και στην παγκοσμιοποίηση της κουλτούρας. Ήδη η μόδα
και ιδιαιτέρως τα ετοιματζήδικα προϊόντα ενδύσεως επιβάλλουν ένα ομοιόμορφο
ύφος· ο δίσκος και τελευταίως ο δίσκος ακτίνος επιβάλλουν ένα πανομοιότυπο
τραγούδι, έναν έμμονο ρυθμό και προκαλούν μια αδιάφορη, πληκτική και απλοϊκή
επαναλαμβανόμενη ρυθμική κίνηση.
Η θεωρητική ιδέα του παγκόσμιου χωριού τείνει να γίνει επιθυμητή και
επιδιωκτέα πραγματικότητα.
Όπως τα μεγάλα χρηματιστήρια και οι κεντρικές τράπεζες των κρατών που
κυριαρχούν στο πεδίο της εξουσίας, έτσι και τα μεγάλα βιομηχανικά κέντρα
παραγωγής κουλτούρας ανεβοκατεβάζουν τις μόδες, τα γούστα και καθορίζουν τις
αξίες και τα κριτήρια διάδοσης και δημιουργίας των πολιτισμικών προϊόντων.
Τα «κυλιόμενα κοτρώνια» που βρίσκονται ήδη εδώ, φαινόμενα όπως ο «Τιτανικός»,
τηλεοπτικά σίριαλ όπως η «Δυναστεία», τα μπλου τζιν του κ. Κλάιν και τα
λογοτεχνικά μπεστ σέλερ διαμορφώνουν τον σύγχρονο αισθητικό κανόνα.
Δεν υπάρχει μόνον η Διεθνής των Ναρκωτικών, υπάρχει και το όπιο της
ομογενοποιημένης, παγκοσμιοποιημένης κουλτούρας, ετοιματζήδικο βιομηχανικό
τραγούδι, σινεμά, βιβλίο, χορός, θέατρο.
Αν θέλετε απόδειξη πως αυτά τα διεθνή κέντρα παραγωγής ετοιμοπαράδοτων
καλλιτεχνικών μοντέλων απεργάζονται την εξαφάνιση των τοπικών ιδιομορφιών στην
καλλιτεχνική έκφραση, την αυθεντία του ιθαγενούς (και ιθαγενές σημαίνει την
αναγκαία μορφή που παίρνει ακόμη και το δάνειο, ώστε να εκφράσει έναν
συγκεκριμένο λαό σε μια ορισμένη στιγμή), δεν έχετε παρά να δείτε με τι
περιφρόνηση αντιμετωπίζουν την παράδοση, την ιδιοπροσωπία ενός λαού, την
ιστορία των καλλιτεχνικών μορφών που καλλιέργησε. Δείτε πώς εξευτελίζουν, όταν
δανείζονται δόκιμες μορφές και πρακτικές, τα εθνικά γνωρίσματα μιας
καλλιτεχνικής έκφρασης.
Εξευτέλισαν το ιαπωνικό ζεν για να υποκαταστήσουν τη φθαρμένη ψυχανάλυση·
ταπείνωσαν τη μέθοδο των Ινδών γιόγκα για να αδυνατίσουν, χρησιμοποίησαν τους
θρησκευτικούς ρυθμούς των νέγρων για να «φτιαχτούν».
Η μόδα τώρα είναι «έθνικ», δηλαδή κατεξευτελισμός των βαθύρριζων εθνικών
καλλιτεχνικών μορφών, ξεριζωμένων από το έδαφός τους για να χρησιμοποιηθούν ως
ράκη μιας μεταμοντέρνας κουρελούς, όπου αιώνων συμπεριφορές, αιώνων
τελετουργικές μυσταγωγίες αποσπώνται από τον φυσικό, κοινωνικά λειτουργικό και
μεμετρημένο αισθητικά χώρο τους και γίνονται γρανάζια μιας τερατώδους μηχανής
που θύει και απολύει τάχα στην πολυπολιτισμικότητα. Η πολυπολιτισμικότητα, ενώ
παρουσιάζεται ως αντίδοτο στην παγκοσμιοποίηση, είναι ο τροφοδότης της. Η
παγκοσμιοποίηση του πολιτισμού είναι σαν τα κρεματόρια, που για να δουλέψουν
χρειάζονται πτώματα και παραδίδουν στάχτη.
Δείτε τα σίριαλ που γίνονται διεθνή μπεστ σέλερ. Για να σαγηνεύσουν ταυτόχρονα
χριστιανούς και μουσουλμάνους, βασιλόφρονες και μαρξιστές, φτωχούς και
πλούσιους, αναλφάβητους και πτυχιούχους, μικρούς και μεγάλους, άνδρες και
γυναίκες δεν έχουν ίχνος ιδεολογίας, ηθικής, παράδοσης, φιλοσοφίας, ιστορικής
μνήμης, έχουν μόνο ευθύγραμμη πλοκή, παράδοξα, απροσδόκητα, ανατροπές για να
συντηρούν το ενδιαφέρον. Για να μπορεί να συγκινηθεί την ίδια στιγμή όλο αυτό
το ετερόκλητο τηλεκοινό, πρέπει να οδηγηθεί στα σπηλαία αισθήματα, στους
φόβους, στους τρόμους και στις υπογάστριες χαρές των εποχών πριν από τον λόγο.
Και προσφέρουν εικόνες.
Αν η κρίση στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης αδειάζει τις τσέπες σας χωρίς να
υπολογίσει τον ιδρώτα που χύσατε, συχνά το αίμα και τον μόχθο που αδειάζει την
ψυχή σας και σαν μπαλόνια πετώντας έχετε την ψευδαίσθηση ότι αποκτήσατε την
ελευθερία σας από τις βαθιές σας ρίζες, ενώ σας έχουν ρυθμίσει μεθοδικά το
πότε και πώς θα ξεφουσκώσετε.
Ο Μιχάλης Κατσαρός μάς προειδοποίησε πριν από σαράντα χρόνια: «Πάρτε μαζί σας
νερό· το μέλλον μας έχει πολλή ξηρασία»!
Πηγή : ΤΑ ΝΕΑ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ
- Ποια ιδιαίτερη διάσταση της παγκοσμιοποίησης θίγει το κείμενο του Κ. Γεωργουσόπουλου; Σε μία παράγραφο 80-100 λέξεων και με τη μέθοδο των παραδειγμάτων να αποδείξετε τις μορφές και τους τρόπους που επιχειρείται η πραγμάτωσή της. 15
- Ποια σχέση πιστεύει ο αρθρογράφος ότι διέπει την παγκοσμιοποίηση και την πολυπολιτισμικότητα; Να αναπτύξετε σε παράγραφο 100 λέξεων. 15
- Πως ερμηνεύεται ο τίτλος του άρθρου σε σχέση με το περιεχόμενο και το στόχο του αρθρογράφου; 10
- Με τις υπογραμμισμένες λέξεις να συνδυάσετε κατ’ επιλογήν σε προτάσεις τις εξής έννοιες : ευρωπαϊκή ένωση, δημοκρατία, οικολογία (από την πρόταση που θα διαμορφώσετε να αναδεικνύεται η σημασία της υπογραμμισμένης λέξης) 6
- Τι σημαίνει η ρήση του ποιητή Μιχάλη Κατσαρού και πως λειτουργεί ως προς τον επικοινωνιακό στόχο του άρθρου;10
ΚΕΙΜΕΝΟ Β: ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ- Γ: ΕΙΚΟΝΑ
Τι είναι η παγκοσμιοποίηση (8+1 ερωτήματα και εννέα ψύχραιμες απαντήσεις)
1. Τι ακριβώς είναι, λοιπόν, η παγκοσμιοποίηση;
- Ο όρος περιγράφει το οικονομικό φαινόμενο της απελευθέρωσης των αγορών, διεθνώς, και της δημιουργίας ενιαίων κανόνων στο εμπόριο και, ευρύτερα, στην οικονομική ζωή (φορολογία, κανόνες ανταγωνισμού, μοντέλα λειτουργίας των επιχειρήσεων και του δημόσιου τομέα). Κεφάλαια, εργαζόμενοι και εμπορεύματα κινούνται παντού ελεύθερα, με τον ίδιο τρόπο! Μέχρι τώρα, περισσότερο κινούνται τα κεφάλαια (με τη βοήθεια της τεχνολογίας στα διεθνή χρηματιστήρια) και τα εμπορεύματα (με την Παγκόσμια Οργάνωση Εμπορίου να αίρει συνεχώς τους σχετικούς περιορισμούς).
2. Τι σημαίνει, δηλαδή, αυτό, στην πράξη;
- Δημιουργείται μια σχετικά ομοιογενής παγκόσμια αγορά προϊόντων και υπηρεσιών. Οι επιχειρήσεις μεγαλώνουν για να ανταποκριθούν στο μέγεθος της αγοράς και να περιορίσουν το κόστος τους.
Σχηματικά: Μια βιομηχανία παιχνιδιών στις ΗΠΑ και μια άλλη στη Μαλαισία πρέπει να προσφέρουν το ίδιο προϊόν, στην ίδια τιμή, όταν οι μισθοί στη Μαλαισία είναι δεκάδες φορές χαμηλότεροι 9,5 δολ. το μεροκάματο στη Μαλαισία, 2 δολ. στη Κίνα, 80 δολ. στις ΗΠΑ). Εάν η αμερικανική βιομηχανία δεν μπορεί να προσφέρει ανταγωνιστικές τιμές, ή θα μεταφέρει την παραγωγή της στη Μαλαισία, ή θα πληρώσει... μαλαισιανούς μισθούς ή θα κλείσει. Το πλεονέκτημα είναι ότι, παντού, θα κυκλοφορούν έτσι πολύ φθηνά παιχνίδια για τον καταναλωτή. Το μειονέκτημα, όμως, είναι ότι τα «κεκτημένα» (κράτος πρόνοιας, περίθαλψη, σύνταξη κ.ά.), που αυξάνουν το εργασιακό κόστος, κινδυνεύουν -και ήδη συρρικνώνονται.
Στην πραγματικότητα, βεβαίως, το «κλειδί» είναι το τεχνολογικό επίπεδο, που εξασφαλίζει υψηλή παραγωγικότητα. Γι' αυτό και τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας έχουν μεγαλυτερη προστιθέμενη αξία και υψηλότερα περιθώρια κέρδους. Σε χώρες όπως η Ταϊβάν π.χ., κατασκευάζονται τα περισσότερα «κουτιά» για υπολογιστές (με πολύ μικρό περιθώριο κέρδους) αλλά 9 στους 10 υπολογιστές χρησιμοποιούν επεξεργαστές (τσιπάκια) της αμερικανικής Intel τα οποία έχουν προστιθέμενη αξία πάνω από 65%. Γι' αυτό και οι πολυεθνικές τοποθετούν το κέντρο διοίκησης στη Δύση και τις παραγωγικές μονάδες τους στην περιφέρεια ή προμηθεύονται τα προϊόντα από «ντόπιους» υπεργολάβους τους εκεί.
3. Είναι πολιτικό ζήτημα η παγκοσμιοποίηση;
- Ο όρος έχει νεοφιλελεύθερη προέλευση και η εφαρμογή της παγκοσμιοποίησης προσδιορίζεται από νεοφιλελεύθερες πρακτικές (ασυδοσία της αγοράς, θεοποίηση του ανταγωνισμού, έλλειψη κοινωνικού προσανατολισμού και δημοκρατικού ελέγχου των αποφάσεων κ.ά.). Σήμερα όμως πληθαίνουν οι προοδευτικές φωνές για κεϊνσιανού τύπου προσέγγιση, με σφαιρική ρύθμιση και εποπτεία της λειτουργίας των αγορών από διεθνείς οργανισμούς και θεσμούς.
Είναι τόσο «πολιτική», όσο «πολιτική» είναι και η οικονομία. Η πολιτική εξουσία παραμένει οργανωμένη σε εθνική βάση, ενώ η οικονομία (και η οικονομική εξουσία) οργανώνεται, πλέον, σε διεθνή βάση. Σε μια εθνική αγορά, η κυβέρνηση, εφόσον πιέζεται από την κοινωνία, μπορεί π.χ. να παρέμβει για να αυξήσει τους φόρους, για να ασκήσει κοινωνική πολιτική, να αποτρέψει απολύσεις ή μείωση μισθών σε μία επιχείρηση. Εάν, όμως, η επιχείρηση μπορεί, την άλλη μέρα, να «μετακομίσει» αλλού, η εθνική κυβέρνηση αναγκάζεται να δημιουργήσει ένα φιλελεύθερο οικονομικό περιβάλλον για να διατηρεί και να προσελκύει τις επενδύσεις.
Πιο άμεσο είναι το πρόβλημα από τη διακίνηση του χρήματος η οποία είναι, τελείως ελεύθερη. Οι όγκοι κεφαλαίων που διακινούνται, για βραχυπρόθεσμο κέρδος, είναι τεράστιοι και μπορούν να αποσταθεροποιήσουν τις εθνικές οικονομίες, εν ριπή οφθαλμού.
4. Πρόκειται μόνο για ένα οικονομικό φαινόμενο;
- Σημαντικό βαθμό ολοκλήρωσης έχει και η πολιτιστική παγκοσμοποίηση (οι πολυεθνικές του θεάματος και της ενημέρωσης έχουν πετύχει μεγάλο βαθμό συγκέντρωσης). Το ίδιο συμβαίνει και με τα τρόφιμα, την ενέργεια, αλλά και... το έγκλημα, που επίσης παγκοσμιοποιείται, υπακούοντας στο βασικό οικονομικό κανόνα: Για να αυξήσεις τα κέρδη σου, πρέπει να αυξήσεις τον τζίρο σου. Οπερ σημαίνει: περισσότερους χρήστες ναρκωτικών και περισσότερη λευκή σάρκα στην αγορά.
5. Η παγκοσμιοποίηση αυξάνει τις κοινωνικές ανισότητες στον πλανήτη;
- Αποδεδειγμένα! Οι υποστηρικτές της όμως, επικαλούνται την αύξηση του βιοτικού επιπέδου σε πολλές αναπτυσσόμενες (και άλλοτε φτωχές) χώρες: Στην Ταϊβάν, στο Χονγκ-Κονγκ και στη Σιγκαπούρη, το βιοτικό επίπεδο αυξήθηκε ταχύτερα ακόμα και από αυτό της Δύσης. Ταυτόχρονα, η κατάσταση έχει χειροτερέψει σε πολλές χώρες του άλλοτε λεγόμενου τρίτου κόσμου.
Οι υπέρμαχοι της παγκοσμιοποίησης πιστεύουν ότι οι ανισότητες των μισθών, μέσα σε μια χώρα, οφείλονται περισσότερο σε εσωτερικούς παράγοντες, όπως κυρίως η τεχνολογική πρόοδος που «υποβαθμίζει» ορισμένα επαγγέλματα.
Η «άλλη πλευρά» διαπιστώνει ότι τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης διοχετεύονται μονομερώς ή δυσανάλογα στους ισχυρούς πόλους του συστήματος (τις πιο ανεπτυγμένες χώρες) οι οποίες αφαιμάσσουν πόρους, πρώτες ύλες αλλά και κεφάλαια, βελτιώνοντας τη δική τους θέση σε ένα «νεο-αποικιακό» μοντέλο.
6. Τι ζητούν οι διαδηλωτές στη Γένοβα;
-Αυτό που καταγράφεται είναι μια γενική διαμαρτυρία από πολλές πλευρές: «Ψημένοι» παλιοί συνδικαλιστές και παραδοσιακοί αριστεροί διαμαρτύρονται για την υποβάθμιση του κράτους πρόνοιας, τα χαμηλά εισοδήματα και την ανεργία. Κάποιοι εθνικιστές αισθάνονται ότι... η εθνική τους υπεροχή απειλείται από τη δημιουργία ενός διεθνούς, μονότονου πολιτιστικού «πολτού». Ακραίοι «οικολόγοι» θέλουν να ξαναβρούν την χαμένη ισορροπία της Γαίας, ενώ μικρομεσαίοι επιχειρηματίες αντιδρούν, διαβλέποντας ότι το μαγαζάκι τους θα εξαφανιστεί, από τις πολυεθνικές.
Μαζί με αυτούς, όμως, ανησυχούν και πολλοί πολίτες, που διαισθάνονται ότι το αίτημά τους για καλύτερη ζωή δεν συμβαδίζει με την πορεία που έχουν πάρει τα πράγματα. Στο κάτω-κάτω, ακόμα και ένας διευθύνων σύμβουλος επενδυτικής τράπεζας δεν ξέρει πια... τι να ταΐσει τα παιδιά του ή πώς να τα γλιτώσει από τα ναρκωτικά. Ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτό το αδιαμόρφωτο κύμα αντιρρησιών θα καταλήξει σε ένα νέο διεθνές κίνημα που θα πιέσει την πολιτική εξουσία να λάβει μέτρα.
7. Υπάρχει, άραγε, «καλή» και «κακή» παγκοσμιοποίηση;
-Οι υποστηρικτές της βλέπουν σ' αυτήν την ιδανική λύση για να αυξηθεί ο συνολικός πλούτος και, μέσω της αγοράς, να κατανεμηθεί «δίκαια» (ή «αποτελεσματικά») στο σύνολο του πλανήτη.
Αρκετοί από τους «εχθρούς» της απορρίπτουν περισσότερο τις ανισότητες που δημιουργούνται στη διαδικασία παγκοσμιοποίησης, παρά το ίδιο το φαινόμενο, καθώς υπάρχουν δισεκατομμύρια άνθρωποι που λιμοκτονούν, ανά τον κόσμο, και περιμένουν πώς και πώς, να «παγκοσμιοποιηθούν». (Εστω και 9,5 δολάρια μεροκάματο στη Μαλαισία, από μια ψυχρή πολυεθνική που σε εκμεταλλεύεται στυγνά είναι καλύτερα από... καθόλου μεροκάματο, όπως, π.χ., στο Μπαγκλαντές).
Από την άλλη πλευρά, η παγκοσμιοποίηση έχει και τα καλά της: Επικοινωνία μεταξύ των λαών, διάδοση της γνώσης και της τεχνολογίας και κ.λπ.
8. Μπορεί να σταματήσει η παγκοσμιοποίηση;
-Μέχρι στιγμής, το φαινόμενο εξελίσσεται ολίγον «αυτόματα», προκαλώντας αμηχανία και στις περισσότερες πολιτικές δυνάμεις, που βλέπουν τα οικονομικά και πολιτιστικά δεδομένα να τους ξεπερνούν και τους πολίτες-ψηφοφόρους τους να διαμαρτύρονται. Οργανισμοί όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα υπήρξαν βασικοί προπαγανδιστές των αξιών της ελεύθερης αγοράς αλλά δεν διαθέτουν μέσα για να διαχειριστούν τις νέες καταστάσεις. Είναι βέβαιο ότι χρειάζονται νέοι θεσμοί, σε διεθνές επίπεδο που θα επιβάλουν νέες κατευθύνσεις, με προσανατολισμό σε αξίες όπως η αλληλεγγύη και η κοινωνική δικαιοσύνη.
9. Είναι σε κρίση η παγκοσμιοποίηση;
Ενα από τα πλεονεκτήματα που έβρισκαν οι υποστηρικτές της είναι ότι η παγκοσμιοποίηση είχε εξαλείψει τους παραδοσιακούς οικονομικούς κύκλους ανάπτυξης-ύφεσης, καθώς η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσεται σταθερά, τα τελευταία 12 χρόνια. Η αντίληψη αυτή δοκιμάζεται σκληρά, σήμερα, καθώς η διεθνής οικονομική δραστηριότητα επιβραδύνεται και οι ειδήσεις για μειώσεις κερδών και απολύσεις επιτείνουν τη νομισματική και χρηματιστηριακή αστάθεια. Επιπλέον, η οικονομική παγκοσμιοποίηση δεν εξελίσσεται μέσα σε ένα περιβάλλον συνεργασίας μεταξύ των μεγάλων οικονομικών δυνάμεων. Η επαπειλούμενη ύφεση, ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε., η μεγάλη πτώση του ευρώ, η «απειλή» που αισθάνονται οι ΗΠΑ από την ανερχόμενη Κίνα συνιστούν ήδη ένα εκρηκτικό κοκτέιλ.
- Ο όρος περιγράφει το οικονομικό φαινόμενο της απελευθέρωσης των αγορών, διεθνώς, και της δημιουργίας ενιαίων κανόνων στο εμπόριο και, ευρύτερα, στην οικονομική ζωή (φορολογία, κανόνες ανταγωνισμού, μοντέλα λειτουργίας των επιχειρήσεων και του δημόσιου τομέα). Κεφάλαια, εργαζόμενοι και εμπορεύματα κινούνται παντού ελεύθερα, με τον ίδιο τρόπο! Μέχρι τώρα, περισσότερο κινούνται τα κεφάλαια (με τη βοήθεια της τεχνολογίας στα διεθνή χρηματιστήρια) και τα εμπορεύματα (με την Παγκόσμια Οργάνωση Εμπορίου να αίρει συνεχώς τους σχετικούς περιορισμούς).
2. Τι σημαίνει, δηλαδή, αυτό, στην πράξη;
- Δημιουργείται μια σχετικά ομοιογενής παγκόσμια αγορά προϊόντων και υπηρεσιών. Οι επιχειρήσεις μεγαλώνουν για να ανταποκριθούν στο μέγεθος της αγοράς και να περιορίσουν το κόστος τους.
Σχηματικά: Μια βιομηχανία παιχνιδιών στις ΗΠΑ και μια άλλη στη Μαλαισία πρέπει να προσφέρουν το ίδιο προϊόν, στην ίδια τιμή, όταν οι μισθοί στη Μαλαισία είναι δεκάδες φορές χαμηλότεροι 9,5 δολ. το μεροκάματο στη Μαλαισία, 2 δολ. στη Κίνα, 80 δολ. στις ΗΠΑ). Εάν η αμερικανική βιομηχανία δεν μπορεί να προσφέρει ανταγωνιστικές τιμές, ή θα μεταφέρει την παραγωγή της στη Μαλαισία, ή θα πληρώσει... μαλαισιανούς μισθούς ή θα κλείσει. Το πλεονέκτημα είναι ότι, παντού, θα κυκλοφορούν έτσι πολύ φθηνά παιχνίδια για τον καταναλωτή. Το μειονέκτημα, όμως, είναι ότι τα «κεκτημένα» (κράτος πρόνοιας, περίθαλψη, σύνταξη κ.ά.), που αυξάνουν το εργασιακό κόστος, κινδυνεύουν -και ήδη συρρικνώνονται.
Στην πραγματικότητα, βεβαίως, το «κλειδί» είναι το τεχνολογικό επίπεδο, που εξασφαλίζει υψηλή παραγωγικότητα. Γι' αυτό και τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας έχουν μεγαλυτερη προστιθέμενη αξία και υψηλότερα περιθώρια κέρδους. Σε χώρες όπως η Ταϊβάν π.χ., κατασκευάζονται τα περισσότερα «κουτιά» για υπολογιστές (με πολύ μικρό περιθώριο κέρδους) αλλά 9 στους 10 υπολογιστές χρησιμοποιούν επεξεργαστές (τσιπάκια) της αμερικανικής Intel τα οποία έχουν προστιθέμενη αξία πάνω από 65%. Γι' αυτό και οι πολυεθνικές τοποθετούν το κέντρο διοίκησης στη Δύση και τις παραγωγικές μονάδες τους στην περιφέρεια ή προμηθεύονται τα προϊόντα από «ντόπιους» υπεργολάβους τους εκεί.
3. Είναι πολιτικό ζήτημα η παγκοσμιοποίηση;
- Ο όρος έχει νεοφιλελεύθερη προέλευση και η εφαρμογή της παγκοσμιοποίησης προσδιορίζεται από νεοφιλελεύθερες πρακτικές (ασυδοσία της αγοράς, θεοποίηση του ανταγωνισμού, έλλειψη κοινωνικού προσανατολισμού και δημοκρατικού ελέγχου των αποφάσεων κ.ά.). Σήμερα όμως πληθαίνουν οι προοδευτικές φωνές για κεϊνσιανού τύπου προσέγγιση, με σφαιρική ρύθμιση και εποπτεία της λειτουργίας των αγορών από διεθνείς οργανισμούς και θεσμούς.
Είναι τόσο «πολιτική», όσο «πολιτική» είναι και η οικονομία. Η πολιτική εξουσία παραμένει οργανωμένη σε εθνική βάση, ενώ η οικονομία (και η οικονομική εξουσία) οργανώνεται, πλέον, σε διεθνή βάση. Σε μια εθνική αγορά, η κυβέρνηση, εφόσον πιέζεται από την κοινωνία, μπορεί π.χ. να παρέμβει για να αυξήσει τους φόρους, για να ασκήσει κοινωνική πολιτική, να αποτρέψει απολύσεις ή μείωση μισθών σε μία επιχείρηση. Εάν, όμως, η επιχείρηση μπορεί, την άλλη μέρα, να «μετακομίσει» αλλού, η εθνική κυβέρνηση αναγκάζεται να δημιουργήσει ένα φιλελεύθερο οικονομικό περιβάλλον για να διατηρεί και να προσελκύει τις επενδύσεις.
Πιο άμεσο είναι το πρόβλημα από τη διακίνηση του χρήματος η οποία είναι, τελείως ελεύθερη. Οι όγκοι κεφαλαίων που διακινούνται, για βραχυπρόθεσμο κέρδος, είναι τεράστιοι και μπορούν να αποσταθεροποιήσουν τις εθνικές οικονομίες, εν ριπή οφθαλμού.
4. Πρόκειται μόνο για ένα οικονομικό φαινόμενο;
- Σημαντικό βαθμό ολοκλήρωσης έχει και η πολιτιστική παγκοσμοποίηση (οι πολυεθνικές του θεάματος και της ενημέρωσης έχουν πετύχει μεγάλο βαθμό συγκέντρωσης). Το ίδιο συμβαίνει και με τα τρόφιμα, την ενέργεια, αλλά και... το έγκλημα, που επίσης παγκοσμιοποιείται, υπακούοντας στο βασικό οικονομικό κανόνα: Για να αυξήσεις τα κέρδη σου, πρέπει να αυξήσεις τον τζίρο σου. Οπερ σημαίνει: περισσότερους χρήστες ναρκωτικών και περισσότερη λευκή σάρκα στην αγορά.
5. Η παγκοσμιοποίηση αυξάνει τις κοινωνικές ανισότητες στον πλανήτη;
- Αποδεδειγμένα! Οι υποστηρικτές της όμως, επικαλούνται την αύξηση του βιοτικού επιπέδου σε πολλές αναπτυσσόμενες (και άλλοτε φτωχές) χώρες: Στην Ταϊβάν, στο Χονγκ-Κονγκ και στη Σιγκαπούρη, το βιοτικό επίπεδο αυξήθηκε ταχύτερα ακόμα και από αυτό της Δύσης. Ταυτόχρονα, η κατάσταση έχει χειροτερέψει σε πολλές χώρες του άλλοτε λεγόμενου τρίτου κόσμου.
Οι υπέρμαχοι της παγκοσμιοποίησης πιστεύουν ότι οι ανισότητες των μισθών, μέσα σε μια χώρα, οφείλονται περισσότερο σε εσωτερικούς παράγοντες, όπως κυρίως η τεχνολογική πρόοδος που «υποβαθμίζει» ορισμένα επαγγέλματα.
Η «άλλη πλευρά» διαπιστώνει ότι τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης διοχετεύονται μονομερώς ή δυσανάλογα στους ισχυρούς πόλους του συστήματος (τις πιο ανεπτυγμένες χώρες) οι οποίες αφαιμάσσουν πόρους, πρώτες ύλες αλλά και κεφάλαια, βελτιώνοντας τη δική τους θέση σε ένα «νεο-αποικιακό» μοντέλο.
6. Τι ζητούν οι διαδηλωτές στη Γένοβα;
-Αυτό που καταγράφεται είναι μια γενική διαμαρτυρία από πολλές πλευρές: «Ψημένοι» παλιοί συνδικαλιστές και παραδοσιακοί αριστεροί διαμαρτύρονται για την υποβάθμιση του κράτους πρόνοιας, τα χαμηλά εισοδήματα και την ανεργία. Κάποιοι εθνικιστές αισθάνονται ότι... η εθνική τους υπεροχή απειλείται από τη δημιουργία ενός διεθνούς, μονότονου πολιτιστικού «πολτού». Ακραίοι «οικολόγοι» θέλουν να ξαναβρούν την χαμένη ισορροπία της Γαίας, ενώ μικρομεσαίοι επιχειρηματίες αντιδρούν, διαβλέποντας ότι το μαγαζάκι τους θα εξαφανιστεί, από τις πολυεθνικές.
Μαζί με αυτούς, όμως, ανησυχούν και πολλοί πολίτες, που διαισθάνονται ότι το αίτημά τους για καλύτερη ζωή δεν συμβαδίζει με την πορεία που έχουν πάρει τα πράγματα. Στο κάτω-κάτω, ακόμα και ένας διευθύνων σύμβουλος επενδυτικής τράπεζας δεν ξέρει πια... τι να ταΐσει τα παιδιά του ή πώς να τα γλιτώσει από τα ναρκωτικά. Ορισμένοι πιστεύουν ότι αυτό το αδιαμόρφωτο κύμα αντιρρησιών θα καταλήξει σε ένα νέο διεθνές κίνημα που θα πιέσει την πολιτική εξουσία να λάβει μέτρα.
7. Υπάρχει, άραγε, «καλή» και «κακή» παγκοσμιοποίηση;
-Οι υποστηρικτές της βλέπουν σ' αυτήν την ιδανική λύση για να αυξηθεί ο συνολικός πλούτος και, μέσω της αγοράς, να κατανεμηθεί «δίκαια» (ή «αποτελεσματικά») στο σύνολο του πλανήτη.
Αρκετοί από τους «εχθρούς» της απορρίπτουν περισσότερο τις ανισότητες που δημιουργούνται στη διαδικασία παγκοσμιοποίησης, παρά το ίδιο το φαινόμενο, καθώς υπάρχουν δισεκατομμύρια άνθρωποι που λιμοκτονούν, ανά τον κόσμο, και περιμένουν πώς και πώς, να «παγκοσμιοποιηθούν». (Εστω και 9,5 δολάρια μεροκάματο στη Μαλαισία, από μια ψυχρή πολυεθνική που σε εκμεταλλεύεται στυγνά είναι καλύτερα από... καθόλου μεροκάματο, όπως, π.χ., στο Μπαγκλαντές).
Από την άλλη πλευρά, η παγκοσμιοποίηση έχει και τα καλά της: Επικοινωνία μεταξύ των λαών, διάδοση της γνώσης και της τεχνολογίας και κ.λπ.
8. Μπορεί να σταματήσει η παγκοσμιοποίηση;
-Μέχρι στιγμής, το φαινόμενο εξελίσσεται ολίγον «αυτόματα», προκαλώντας αμηχανία και στις περισσότερες πολιτικές δυνάμεις, που βλέπουν τα οικονομικά και πολιτιστικά δεδομένα να τους ξεπερνούν και τους πολίτες-ψηφοφόρους τους να διαμαρτύρονται. Οργανισμοί όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα υπήρξαν βασικοί προπαγανδιστές των αξιών της ελεύθερης αγοράς αλλά δεν διαθέτουν μέσα για να διαχειριστούν τις νέες καταστάσεις. Είναι βέβαιο ότι χρειάζονται νέοι θεσμοί, σε διεθνές επίπεδο που θα επιβάλουν νέες κατευθύνσεις, με προσανατολισμό σε αξίες όπως η αλληλεγγύη και η κοινωνική δικαιοσύνη.
9. Είναι σε κρίση η παγκοσμιοποίηση;
Ενα από τα πλεονεκτήματα που έβρισκαν οι υποστηρικτές της είναι ότι η παγκοσμιοποίηση είχε εξαλείψει τους παραδοσιακούς οικονομικούς κύκλους ανάπτυξης-ύφεσης, καθώς η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσεται σταθερά, τα τελευταία 12 χρόνια. Η αντίληψη αυτή δοκιμάζεται σκληρά, σήμερα, καθώς η διεθνής οικονομική δραστηριότητα επιβραδύνεται και οι ειδήσεις για μειώσεις κερδών και απολύσεις επιτείνουν τη νομισματική και χρηματιστηριακή αστάθεια. Επιπλέον, η οικονομική παγκοσμιοποίηση δεν εξελίσσεται μέσα σε ένα περιβάλλον συνεργασίας μεταξύ των μεγάλων οικονομικών δυνάμεων. Η επαπειλούμενη ύφεση, ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε., η μεγάλη πτώση του ευρώ, η «απειλή» που αισθάνονται οι ΗΠΑ από την ανερχόμενη Κίνα συνιστούν ήδη ένα εκρηκτικό κοκτέιλ.
Του Γ. Χ. Παπαγεωργίου. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 15-07-2001
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1.
Να γράψετε τον αναλυτικό ορισμό της
παγκοσμιοποίησης, σύμφωνα με την απάντηση της
πρώτης ερώτησης. (όριο λέξεων 60-80 λέξεις)
2.
Μετά την ολοκλήρωση της μελέτης της συνέντευξης
να επιχειρήσετε να αναδιαμορφώσετε τον ορισμό της παγκοσμιοποίησης σε παράγραφο
ορίου 80-100.
3.
Ποια διάσταση της παγκοσμιοποίησης στηλιτεύει ο
Παγκόσμιος Χάρτης , όπως εμφανίζεται στο ΚΕΙΜΕΝΟ Γ;
4.
Θα μπορούσατε να παρατηρήσετε αλλαγές που έχουν
σημειωθεί αναφορικά με την εφαρμογή του φαινομένου σήμερα; Να αναπτύξετε σε
παράγραφο 100 λέξεων.
5.
Η παγκοσμιότητα / οικουμενικότητα /
καθολικότητα των προβλημάτων ∙ τι
εννοούμε με τη φράση αυτή; Είναι
συνώνυμη με την παγκοσμιοποίηση των προβλημάτων; Να απαντήσετε τεκμηριωμένα.
6.
Να γράψετε τα επιχειρήματα που καθιστούν την
παγκοσμιοποίηση ταυτόχρονα πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική.
7.
Ποιες είναι οι προϋποθέσεις που θα καθιστούσαν
την παγκοσμιοποίηση επωφελή για τις κοινωνίες;
8.
Να γράψετε την περίληψη της συνέντευξης σε
ενιαίο και συνεχές κείμενο 110 -130 λέξεων, αξιοποιώντας διαρθρωτικές λέξεις ή
φράσεις που δηλώνουν το κειμενικό είδος και ταυτόχρονα, διασφαλίζουν τη
συνεκτικότητα και συνοχή του.
πατριωτισμός...Άλλο ισοπέδωση των επί μέρους πολιτισμών."
Γράφει η Ελένη Παπουτσή, Εκπαιδευτικός – Πολιτισμολόγος Ευρωπαϊκού Πολιτισμού
.
Τι είναι παγκοσμιοποίηση σύμφωνα με επιστήμονες, κοινωνιολόγους-ερευνητές;
Είναι μια έννοια αρκετά ασαφής και απροσδιόριστη, που λέγεται τα τελευταία 20 χρόνια χωρίς να είναι ευκρινές το περιεχόμενο και η σημασία του. Κυρίως αναφέρεται σε μια πρόσφατη μεταβολή στην παγκόσμια οικονομία, η οποία ακόμα ερευνάται. Ταυτίζεται γενικά με την ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων, τη διεθνοποίηση παραγωγής του εμπορίου αγαθών και υπηρεσιών.
Από πού πηγάζει ; Τις ρίζες της νεωτερικότητας (συνέπεια της οποίας είναι η παγκοσμιοποίηση), τις συναντάμε τους νεότερους χρόνους στις πόλεις της Βόρειας Ιταλίας, όπου ελευθερώνεται το άτομο, και εξελίσσεται κατά την εποχή του Διαφωτισμού.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η νεωτερικότητα σχετίζεται με ανεπανάληπτες ιστορικές διεργασίες (πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές), που έλαβαν χώρα κάτω από μοναδικές ιστορικές συνθήκες στη Γηραιά ήπειρο. Όπως η ανάδυση του έθνους-κράτους, και του κράτους δικαίου, ο καπιταλισμός, η ταξική διαστρωμάτωση της κοινωνίας, η εκκοσμίκευση, ή άνοδος της επιστήμης , ο διαχωρισμός του ιδιωτικού απτό δημόσιο, κλπ
Μετά την κατάρρευση των χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού, ο φιλελευθερισμός τόσο σε επίπεδο οικονομίας όσο και επίπεδο πολιτικής, τείνει να αποτελέσει παγκόσμιο πρότυπο πολιτικής και οικονομικής διαχείρισης.
Σύμφωνα με τους ειδικούς
Η επικράτηση του φιλελευθερισμού για τον Φουκουγιάμα σημαίνει το τέλος της ιστορίας και την απαρχή μια αιώνιας ειρήνης.
Ο Καλλίνικος τονίζει την άρρηκτη σχέση νεωτερικότητας και καπιταλισμού. Σε αντίθεση με αυτούς τους μελετητές, ο Γκίλπιν αρνείται την ταύτιση της νεωτερικότητας και του φιλελευθερισμού ή της νεωτερικότητας και του καπιταλισμού
( Με τον όρο καπιταλισμός εννοούμε μια ανταγωνιστική προσφορά και ζήτηση αγαθών και εργασίας σε τοπικό και διεθνές επίπεδο, ενώ με τη βιομηχανική κοινωνία εννοούμε την παρέμβαση των ανθρώπων πάνω στις πηγές ενέργειας και τις πρώτες ύλες με σκοπό τον μετασχηματισμό της φύσης με την βοήθεια της τεχνολογίας, προς όφελος του ανθρώπου)
Οι κύριοι στοχαστές, παρουσιάζουν αντιμαχόμενες απόψεις
Κατά τον Γκίτενς (κοινωνιολόγο που έχει ασχοληθεί διεξοδικά),η παγκοσμιοποίηση, είναι κάτι περισσότερο από μια αλληλοσύνδεση κρατών. Κατ΄αυτόν οι τοπικές επιρροές ελαχιστοποιούνται πάνω στα άτομα, και αποκτούν παγκόσμιες διαστάσεις. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η παγκοσμιοποίηση επιφέρει μια αδυναμία των κρατών να ελέγξουν από μόνα τους εγχώρια ζητήματα. Έτσι το έθνος κράτος αναζητά λύσεις στα προβλήματά του με τη διεθνή συνεργασία.!
Η παραχώρηση εθνικών δικαιωμάτων σε διακρατικούς και υπερεθνικούς θεσμούς, διεθνοποιεί όπως λέει ο Κοξ το κράτος.
Μέσα σε αυτό το φαινόμενο η αυτονομία των κρατών είναι ανάλογη με την ισχύ τους. Για τον Περλμούτερ, η παγκοσμιοποίηση οδηγεί στη σύνθεση ενός παγκόσμιου πολιτισμού, και μιας υπέρβασης του έθνους –κράτους.
Για τους νεομαρξιστές η παγκοσμιοποίηση δεν αποτελεί την απαρχή ενός παγκόσμιου πολιτισμού, αλλά την επιβολή μιας παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας και κοινωνίας από την κυρίαρχη οικονομική ελίτ.
Όσα από τα κράτη αποφασίζουν να αγνοήσουν τους κανόνες της παγκόσμιας καπιταλιστικής τάξης, περιθωριοποιούνται. Τα υπόλοιπα δικτυωμένα στο καπιταλιστικό δίκτυο, επιτρέπουν σε υπερεθνικές ρυθμιστικές δομές (G7, ΔΝΤ,ΕΕ κ.α) να καθορίσουν προς χάρη της ευημερίας του παγκόσμιου κεφαλαίου, τις πολιτικές τους ,καθιστώντας τα εθνικά σύνορα άσκοπα.
Ο Βαλερσταϊν είναι ένας απ αυτούς, ο οποίος συνδέει την παγκοσμιοποίηση με μια αιτιώδη λογική. Αυτή είναι η δυναμική του καπιταλισμού, ο οποίος καθορίζει τη σχέση των εθνών κρατών μέσα σε ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα που ευνοεί τις ανισότητες
Ο Ροζενάου βλέπει την παγκοσμιοποίηση ως απότοκη της τεχνολογικής προόδου. Κατ΄αυτόν η παγκοσμιοποίηση οδηγεί σε ένα διχασμό. Από τη μια έχουμε το έθνος κράτος, και από την άλλη ένα πολυσύνθετο πλέγμα υπερεθνικών οντοτήτων..
Ο Γκίλπιν (ρεαλιστής των διεθνών σχέσεων) απορρίπτει όλες τις ανωτέρω απόψεις , και ισχυρίζεται μέσα από τις μελέτες του, ότι η παγκοσμιοποίηση δεν αναδιαμορφώνει το μέλλον και τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις.
Εξυπηρετούνται όμως συμφέροντα ισχυρών ηγεμονικών κρατών. Κατ΄αυτόν, οδηγεί σε εσωστρέφεια τα έθνη κράτη τα οποία ενισχύουν την στρατιωτική τους ισχύ, απέναντι στη εντεινόμενη διεθνή ανασφάλεια
Οι ρεαλιστές δε βλέπουν τη παγκοσμιοποίηση ως το τέλος του έθνους κράτους, αντίθετα οι ενδείξεις τους συνηγορούν υπέρ της ενίσχυσης των εθνών κρατών.
Ο Σκλέρ συνδέει την παγκοσμιοποίηση με τρεις υπερεθνικές πρακτικές και θεσμούς. Σε οικονομικό επίπεδο το θεσμό της υπερεθνικής επιχείρησης, σε πολιτικό την υπερεθνική τάξη, και σε πολιτικό-ιδεολογικό την κουλτούρα του καταναλωτισμού.
Τέλος θεωρείται μύθος, ότι με την παγκοσμιοποίηση ο κόσμος αλληλοεξαρτιέται περισσότερο. Υπάρχει αλληλεξάρτηση στις διακρατικές σχέσεις, αλλά αυτή είναι μικρότερη από την εποχή του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου. Αυτό που υπάρχει είναι η αλληλοσύνδεση η οποία σημαίνει ευαισθησία, στα παγκόσμια γεγονότα.
[Οι περισσότερες πηγές είναι από ( Social sciences.Stuart Hall,David Held.&Antony McGreW.Η ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ ΣΗΜΕΡΑ, Σαββάλας, 2003)]
Εθνικισμός-πατριωτισμός
Ο εθνικισμός έχει -μαζί με άλλες- μια βασική και ουσιαστική διαφορά από την έννοια «πατριωτισμός». Ως πατριωτισμός ορίζεται η αγάπη για την πατρίδα, η οποία αναπτύσσεται χωρίς καμία διάθεση υποτίμησης ή περιφρόνησης άλλου έθνους (εθνισμός, πατριωτισμός), σε αντίθεση με τον εθνικισμό ο οποίος δομείται στη βάση της θεώρησης «ανώτερο/κατώτερο έθνος». Επίσης, ο εθνικισμός βρίσκεται σε ριζική αντίθεση με τον διεθνισμό, ο οποίος προάγει την σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των λαών και των εθνών αντί των γενοκτονιών και των εθνοκαθάρσεων.
H ιδέα του εθνικισμού γεννήθηκε στην περίοδο της Γαλλικής επανάστασης και κατά την πρώτη περίοδο επηρεάστηκε προς δημοκρατική κατεύθυνση από τον Ζαν Ζακ Ρουσσώ.
Μαρξιστική Κριτική
Η μαρξιστική κριτική επικεντρώνεται στο γεγονός πως ο σύγχρονος Εθνικισμός δεν δίνει τα «Μέσα Παραγωγής Πλούτου» στους εργάτες, άρα παραμένει εμπόδιο στην «χειραφέτηση της εργατικής τάξης».
Ιστορικά πάντως, τόσο ο Καρλ Μαρξ όσο και ο Φριντριχ Ενγκελς είδανε με θετικό τρόπο την ανάδυση του Εθνικισμού της εποχής τους. Πίστευαν πως η δημιουργία του Έθνους-Κράτους ήτανε αποτέλεσμα της αντικατάστασης της φεουδαρχίας και της φεουδαρχικής μεθόδου παραγωγής, από μια καπιταλιστική κεφαλαιοκρατική μέθοδο.
Σε όλες τις δυτικές χώρες, το πάζλ της πολυπολιτισμικότητας έχει δημιουργήσει απειλή για τον επί μέρους πολιτισμό, την ταυτότητα, τα ήθη και τις αξίες του: το αμερικανικό ανθρώπινο σύμφυρμα αντικαταστάθηκε από μια παράλογη ιδέα σαλαμοποιημένης κοινωνικής ανθρωπολογίας , περί «ισοτιμίας των πολιτισμών» χωρίς να λάβει υπ όψιν το ένστικτο αυτοσυντήρησης του ατόμου και τον χωρίς πίεση σεβασμό σε όλους τους συνοδοιπόρους του πλανήτη. Όταν ο άνθρωπος υφίσταται πίεση ν αλλάξει τις αξίες του και παρατηρεί ύπουλα σχέδια από τη μεριά της κυβέρνησης εις βάρος του, αξιακά, οικονομικά, πολιτισμικά, πολύ δικαιολογημένα, αρχίζει αγώνα υπεροχής
Πηγή : Last Point
