Μια Ευρώπη, μα ποια Ευρώπη;

Ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ συζητάει με τον Αλέν Φινκελκρότ για το μέλλον της Ευρώπης και τα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν

Η άποψη ότι οι τεχνοκράτες της ΕΕ εμπαίζουν τις εθνικές δημοκρατίες κερδίζει έδαφος και υποσκάπτει την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση

Nicolas Truong  | ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 15/02/2014 08:00 Τα Νέα  |

Ενα παράδοξο: η Ευρώπη προκαλεί χασμουρητά πλήξης σε έναν αυξανόμενο αριθμό πολιτών της, που την κατηγορούν για όλα τα κακά. Και ταυτόχρονα, κάνει τους εξεγερμένους Ουκρανούς της Πλατείας της Ανεξαρτησίας στο Κίεβο να ονειρεύονται. Η αλήθεια είναι πως η Ευρώπη συγχέεται υπερβολικά συχνά με τη γραφειοκρατία της. Και για την εντύπωση αυτή δεν ευθύνονται μόνο οι αντιευρωπαϊκοί «λαϊκισμοί» που απειλούν να χρωματίσουν τις ευρωπαϊκές εκλογές του Μαΐου.

Διότι είναι τα πιο μεγάλα πνεύματα της Γηραιάς Ηπείρου αυτά που δεν παύουν σήμερα να προειδοποιούν για τον κίνδυνο διολίσθησης της Ευρώπης στη «μετα-δημοκρατία».

Ο γερμανός δοκιμιογράφος και ποιητής Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ εξηγεί ότι η Ευρώπη έχει τεθεί υπό την κηδεμονία της ισχυρής Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενός μη αιρετού θεσμού που εφαρμόζει κατά την άποψή του μία «άρνηση της δημοκρατίας».

Ο φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας φοβάται ότι οι ευρωπαίοι ηγέτες μετατρέπουν το ιδανικό των ιδρυτών πατέρων στο αντίθετό του, ότι από «πρώτη δημοκρατικά νομιμοποιημένη υπερεθνική κοινότητα» η Ευρώπη γίνεται το «όργανο μιας μετα-δημοκρατικής κυριαρχίας».

Η εντύπωση ότι οι ευρωπαίοι τεχνοκράτες εμπαίζουν τις εθνικές δημοκρατίες κερδίζει έδαφος.

Παντού ενισχύεται μάλιστα η θεωρία ότι το ευρώ καταστρέφει την Ευρώπη. Χτισμένη χθες πάνω στα ερείπια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και το σύνθημα «Ποτέ ξανά!», η Ευρώπη δυσκολεύεται να συνασπίσει γύρω από ένα νέο σχέδιο. Η πολιτική Ευρώπη δεν πιστεύει πια σε αυτό. Σε έναν ευρωπαϊκό χώρο που δεν καταφέρνει πλέον να παραγάγει το συλλογικό, η ιδέα της ταυτότητας προκαλεί αμηχανία.

Εξού και η ιδέα να προσκαλέσουμε σε διάλογο τον Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ και τον Αλέν Φινκελκρότ, δύο ανθρώπους των οποίων η αντίληψη περί Ευρώπης διαφέρει σε όλα τα σημεία.

Ο πρώτος, ευρωβουλευτής και συμπροεδρεύων των Ευρωπαίων Πρασίνων, είναι ένας αποφασισμένος φεντεραλιστής.

Οπως και ο κοινωνιολόγος Ούλριχ Μπεκ, που δεν παύει να τον εμπνέει, ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ θεωρεί πως είναι ώρα να ξεπεράσουμε το κράτος-έθνος ώστε να προσαρμόσουμε την Ευρώπη στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης.

Από κοινού με τον Γκι Φέρχοφστατ, τον πρόεδρο της ευρωομάδας των Φιλελευθέρων, συνέταξαν ένα μανιφέστο [«Ξύπνα Ευρώπη», στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο] που καλεί την Ευρώπη «να απαλλαγεί από την ομφαλοσκόπηση αυτών των κρατών-εθνών».

Διότι Ευρωπαίος ή Ευρωπαία «είναι το επώνυμό μας. Η υπηκοότητά μας είναι το μικρό μας όνομα». Ο δεύτερος, εμπνεόμενος από τον συγγραφέα Μίλαν Κούντερα και τους διανοούμενους της «άλλης Ευρώπης», συνειδητοποίησε πραγματικά την ευρωπαϊκή του ταυτότητα πλάι στους διαφωνούντες των μικρών εθνών της Mitteleuropa που αντιστέκονταν στον σοβιετικό ζυγό.

Ο Αλέν Φινκελκρότ διηύθυνε από το 1987 έως το 1996 τη «Le Messager europeen», μια επιθεώρηση που είχε στόχο να ξαναβρεθεί το νήμα μιας «ευρωπαϊκής κοινότητας με την αρχική έννοια της δημοκρατίας του πνεύματος», ώστε να αφυπνισθεί μια Γηραιά Ηπειρος στο έλεος της «βιομηχανίας του αντιπερισπασμού».

Η συζήτηση έγινε πριν από τις διαδηλώσεις στην Ουκρανία. Εκτοτε, η στήριξή τους στους φιλοευρωπαίους διαδηλωτές παραμένει ακέραιη. Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ και Αλέν Φινκελκρότ μοιράζονται τη μάχη εναντίον κάθε απολυταρχισμού. Οι διαφωνίες τους ωστόσο παραμένουν πολλές. Ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ υπερασπίζεται μία μετα-εθνική ευρωπαϊκή ταυτότητα. Ενώ για τον Αλέν Φινκελκρότ, το έθνος παραμένει αναγκαίο πλαίσιο και αναγκαίος ορίζοντας.