Διαδικτυακή διδασκαλία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και Νεοελληνικής Γλώσσας

 Κειμενο Α : ΠΟΙΗΜΑ

Στίχοι για το τραγούδι Ταξιδεύω Μητσιάς Μανώλης του έτους 1998 σε στίχους Ανδριόπουλος Ηλίας και σύνθεση Ανδριόπουλος Ηλίας από το album Αργοναύτες.

Ταξιδεύω μ’ ένα κλωνί βασιλικό σε ένα τόπο ονειρικό
Ταξιδεύω με του Ομήρου τη χορδή στης εποχής μου τη βουή
Σε σαπισμένες πολιτείες, σ’ αδειασμένες αγορές και σε συντρίμμια με φωτιές

Ταξιδεύω μες στα πελάγη τ’ ανοιχτά με τον Ελύτη και το Γκάτσο συντροφιά
Ταξιδεύω στης εποχής μας τη φθορά με τον καημό του Μακρυγιάννη στη ματιά
Μέσα στου κόσμου τη μανία, στης οικουμένης την αναρχία,
με την καρδιά μου δεμένη στα σκοινιά

Ταξιδεύω μ’ έναν αγέρα κάποιας νιότης περασμένης στα μαλλιά
Ταξιδεύω με την Ελλάδα κι ένα φως που διαρκώς με κυνηγά
Ταξιδεύω με την Ελλάδα κι ένα φως που διαρκώς με κυνηγά

Ταξιδεύουμε με τους στίχους του Οδυσσέα Ελύτη

Ταξιδεύουμε με τους στίχους του Νίκου Γκάτσου

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Υπάρχει προορισμός στο ταξίδι του ποιητή; Να τεκμηριωθεί η απάντησή σας με επιρρηματικό προσδιορισμό που να δείχνει τόπο ή σκοπό. 10
2. «Ταξιδεύω με…» το προθετικό σύνολο που συνοδεύει το ρήμα φανερώνει σε κάθε στίχο  διαφορετικές εκδοχές «συνοδείας». Ποιες είναι αυτές, σύμφωνα με το κείμενο και πως λειτουργεί στο ταξίδι η καθεμιά για τον ποιητή;15
3. Ο ρηματικός χρόνος του ρήματος «Ταξιδεύω» δηλώνει κάποια στάση του ποιητή∙ ποια είναι αυτή η στάση και ποιο είναι  το ταξίδι στο οποίο αναφέρεται; 15
4. Το υπογραμμισμένο απόσπασμα από το χρονογράφημα του Νίκου Δήμου «Τρίλλιες» αναφέρεται επίσης σε κάποιο ταξίδι. Υπάρχουν σημεία επαφής των δύο ταξιδιών αλλά και χαρακτηριστικών του σύγχρονου κόσμου, στα κείμενα Α και Β; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με γλωσσικές επιλογές.15

ΚΕΙΜΕΝΟ Β.ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ
Νίκος Δήμου, Τρίλλιες

ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ, κάθε νύχτα, τρελαίνεται ένα αηδόνι.

Αυτό δεν θα ήταν είδηση αν ο κήπος βρισκόταν σε μέρος εξοχικό. Όμως είναι έξι χιλιόμετρα από το Σύνταγμα, σε βορινό προάστιο. Ανάμεσα σε όγκους κτιρίων και μεγάλες πολυκατοικίες, ένα πουλάκι δέκα πόντων κάνει αντίσταση.

Οι τρίλλιες του καταφέρνουν να διαπερνούν μπετονένιες πλάκες, διπλά τζάμια, συμπαγείς τοίχους. Ακούγονται πάνω από τον βρυχηθμό των λεωφορείων, τους αεροτενόρους των εποχούμενων ερωτιδέων, τις εξατμίσεις από δίτροχα μεγάλων κυβικών. Περιφρονούν τις εκατοντάδες βατ των πανάκριβων στερεοφωνικών, υπερβαίνουν τα κακαρίσματα της Ρ..... και τους κρωγμούς του Β......, αντηχούν μέσα σε πολυτελή «λίβινγκ ρουμ» και «πλαίη ρουμ», διεισδύουν μέσα σε «καπιτονέ» κρεβατοκάμαρες.

Πόσοι άκουσαν, πόσοι αφουγκράστηκαν αυτό το κελάηδημα; Ρωτάω και οι γείτονες με κοιτάνε παράξενα. «Αηδόνι; Δεν πρόσεξα...». «Δηλαδή πώς κάνει αυτό; Σαν καναρίνι;».

Ε, για να ακούσεις αηδόνι πρέπει να ξέρεις αηδόνι. Τόσες νύχτες μελίζει, ακόμα και τη μέρα τραγουδάει. Αλλά ποιος καταλαβαίνει τι ακούει; Αν το έβρισκαν στο δρόμο τους μπορεί να το θεωρούσαν κυνήγι. Η Κάλας με σάλτσα στο πιάτο σας.

Τ' αηδόνια δεν σ' αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες.

Πότε κοιμάται ένα αηδόνι; Πρεσβευτής ενός άλλου κόσμου τρυφερού και ευαίσθητου, με κρατάει άγρυπνο ως το ξημέρωμα. Με ταξιδεύει σε διαστάσεις φανταστικές, με καθηλώνει μπροστά στο μυστήριο της ομορφιάς και το μυστικό της δημιουργίας. Στην ησυχία της νύχτας η ένταση της τρίλλιας του πολλαπλασιάζεται σαν να περνάει από μεγάλους ενισχυτές και κυριαρχεί απόλυτα στον χώρο.

Ποιος ηχολήπτης θα μπορούσε να δικαιώσει ένα αηδόνι;

Ωστόσο εγώ αισθάνομαι πως η φύση μού έκανε ένα μεγάλο δώρο. Γιατί νιώθω (κι ας κοροϊδεύω τον εαυτό μου) ότι για μένα τερετίζει κάθε νύχτα ο μικρός φτερωτός θεός. Μου φέρνει μήνυμα από άλλες όχθες, σκοτεινής ομορφιάς, από άλλες εποχές – νυχτερινές περιπλανήσεις σε δάση της νιότης μου. Και από την πρώτη ανάγνωση της «Ωδής σε ένα αηδόνι» του Keats:

Πονά η καρδιά μου και ένα νωθρό μούδιασμα βαραίνει
τις αισθήσεις, σαν από κώνειο να είχα πιεί.

Πριν από χρόνια είχα γράψει για τα αηδόνια της Ελλάδας. Ξαναδιαβάζω το κείμενό μου και σταματάω στην τελευταία παράγραφο – που ισχύει σήμερα περισσότερο κι από τότε:

«Όμως εγώ πιστεύω πως αν κάτι θα γλυκάνει τις τελευταίες μου στιγμές (εκεί που ζυγίζονται όλα και ζυγίζουν λειψά) θα είναι δυο-τρία πράγματα που είδα –τοπία, φως- και ένα άκουσμα. Αυτό το απότομο ξεπέρασμα, το τρελό, το αδύνατο κι όμως πραγματικό. Αυτό το τέντωμα στα όρια που δείχνει πως ο κόσμος μπορεί και να έχει νόημα – απροσδόκητο, σαν το τίναγμα της τρίλλιας στην πιο υψηλή ομορφιά».

Νίκος Δήμου «Καθημερινά – Κυριακάτικα»,
εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1995

ΚΕΙΜΕΝΟ Γ_ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ_ [Ομιλία στη Στοκχόλμη]_Γιώργος Σεφέρης

Είναι για μένα σημαντικό το γεγονός ότι η Σουηδία θέλησε να τιμήσει και τούτη την ποίηση και όλη την ποίηση γενικά, ακόμη και όταν αναβρύζει ανάμεσα σ' ένα λαό περιορισμένο. Γιατί πιστεύω πως τούτος ο σύγχρονος κόσμος που ζούμε, ο τυραννισμένος από το φόβο και την ανησυχία, τη χρειάζεται την ποίηση. Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα -και τι θα γινόμασταν αν η πνοή μας λιγόστευε; Είναι μια πράξη εμπιστοσύνης- κι ένας Θεός το ξέρει αν τα δεινά μας δεν τα χρωστάμε στη στέρηση εμπιστοσύνης.

Παρατήρησαν, τον περασμένο χρόνο γύρω από τούτο το τραπέζι, την πολύ μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις ανακαλύψεις της σύγχρονης επιστήμης και στη λογοτεχνία· παρατήρησαν πως ανάμεσα σ' ένα αρχαίο ελληνικό δράμα και ένα σημερινό, η διαφορά είναι λίγη. Να, η συμπεριφορά του ανθρώπου δε μοιάζει να έχει αλλάξει βασικά. Και πρέπει να προσθέσω πως νιώθει πάντα την ανάγκη ν' ακούει τούτη την ανθρώπινη φωνή που ονομάζουμε ποίηση. Αυτή τη φωνή που κινδυνεύει να σβήσει κάθε στιγμή από στέρηση αγάπης και ολοένα ξαναγεννιέται. Κυνηγημένη, ξέρει πού να 'βρει καταφύγια απαρνημένη, έχει το ένστικτο να πάει να ριζώσει στους πιο απροσδόκητους τόπους. Γι' αυτή δεν υπάρχουν μεγάλα και μικρά μέρη του κόσμου. Το βασίλειο της είναι στις καρδιές όλων των ανθρώπων της γης. Έχει τη χάρη ν' αποφεύγει πάντα τη συνήθεια, αυτή τη βιομηχανία. […]

Σ' αυτό τον κόσμο, που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει ν' αναζητήσουμε τον άνθρωπο, όπου και να βρίσκεται. Όταν, στο δρόμο της Θήβας, ο Οιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα, κι αυτή του έθεσε το αίνιγμά της, η απόκρισή του ήταν: ο άνθρωπος. Τούτη η απλή λέξη χάλασε το τέρας. Έχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. Ας συλλογιστούμε την απόκριση του Οιδίποδα.

Γιώργος Σεφέρης (1963), Δοκιμές 2, σ. 159

ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ: Α1. Να γράψετε συνοπτικά το περιεχόμενο του κειμένου B σε 80-90 λέξεις. 15

ΘΕΜΑ Γ: Με βάση τα  κείμενα Α και Γ , να ερμηνεύσετε τη λειτουργία της ποίησης στη ζωή των ανθρώπων σε ένα κείμενο 150 – 200 λέξεων. 15

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ:

1) Να αιτιολογήσετε τη μορφωτική αξία των ταξιδιών που συνδυάζεται αρμονικά με την ευχαρίστηση για τον άνθρωπο σε ένα κείμενο που επιχειρεί να πείσει τους σύγχρονους νέους, μετακινώντας τους από την επιλογή της καταναλωτικής διασκέδασης που προβάλλεται ως ευρύτερο πρότυπο . (Άρθρο ιστοσελίδας 350-400 λέξεις)30

2) Να αναφερθείτε στην αξία της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση και την τέχνη, ως αντιστάθμισμα και εξισορρόπηση της ψυχής στον σύγχρονο κόσμο της κατανάλωσης και της τεχνοκρατίας. Θα εκφωνήσετε το κείμενο στο Δημοτικό Πνευματικό κέντρο σε ημερίδα με θέμα την επανασύνδεση του ανθρώπου με άυλες αξίες.(350-400 λέξεις)30